Phân tích cái tôi trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông

1.Dàn ý phân tích cái tôi trong tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông:

1.1. Mở bài:

Giới thiệu về Hoàng Phủ Ngọc Tường và “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, giới thiệu cái tôi trữ tình của tác giả trong tác phẩm

1.2. Thân bài:

a. Lí giải cái tôi trữ tình và khái quát cái tôi trữ tình của nhà văn

– Cái tôi trữ tình là một thuật ngữ thuộc lĩnh vực lý luận văn học, chỉ tâm trạng, tình cảm, cảm xúc, tâm hồn của chính tác giả trước hiện thực khách quan. Thông qua cái tôi trữ tình, người đọc cảm nhận được những suy nghĩ, tư tưởng, quan niệm của tác giả trước cuộc đời.

– Cái tôi trữ tình của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong “Ai đã đặt tên cho dòng sông” là một cái tôi nồng nàn, tài hoa, uyên bác và có một tình yêu tha thiết với quê hương, đặc biệt là Huế và Hương Giang.

b. Những gì tôi đam mê và tài năng trong

– Miêu tả vẻ đẹp sông Hương từ góc độ địa lý

+ Miêu tả tỉ mỉ, cẩn thận, từng câu, từng chữ, miêu tả tài tình, giàu cảm xúc dòng Hương Giang từ thượng nguồn đến đồng bằng

+ Ví dụ: “bản hùng ca rừng xanh”, “cô gái giang hồ phóng khoáng, ngông cuồng”, “bà mẹ phù sa của một vùng văn hiến của đất nước”, “mộng đẹp giữa núi rừng”. Cánh đồng Châu Hóa bạt ngàn hoa dã quỳ đánh thức đôi tình nhân đợi chờ”, “bản tình ca chậm dành riêng cho Huế”.

=> Tất cả những câu miêu tả sông Hương đều đẹp một cách lạ lùng.

– Góc nhìn lịch sử về dòng sông.

+ Trong cái nhìn của nhà văn, sông Hương là “dòng sông của âm vang của thời gian, của những bản hùng ca viết giữa cỏ xanh”.

+ Đối với Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương không chỉ là dòng chảy địa lý của thiên nhiên, mà từ lâu đã trở thành hồn cốt và lòng yêu nước trong những ngày gian khổ mà hào hùng của dân tộc.

– Bản thân tài hoa, say mê của bạn cảm nhận không chỉ vẻ đẹp thuần khiết của dòng sông mà còn biết bao vẻ đẹp phong phú khác. Mỗi vẻ đẹp mang đến cho người đọc một cảm nhận riêng.

– Tài năng trong việc sử dụng ngôn ngữ và các biện pháp nghệ thuật.

+ Đoạn văn miêu tả dòng sông Hương ở thượng nguồn: “Vươn lên dưới bóng cây đại thụ, dữ dội vượt thác ghềnh, cuộn trào như cơn lốc xuống vực thẳm huyền bí, có lúc trở nên dịu dàng, đằm thắm giữa bão tố ngàn dặm”.

+ Lối hành văn linh hoạt, ngôn ngữ đa dạng, giàu hình ảnh.

+ Đặc biệt, sử dụng thành công nghệ thuật nhân hóa, so sánh, gợi hình ảnh sinh động về dòng sông như một con người, có lúc “ồn ào”.

=> Trí tưởng tượng phong phú và những liên tưởng táo bạo đã giúp tác giả làm nổi bật những cảm nhận đa dạng về sông Hương. Hành trình đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông” trở nên đầy say mê và phấn khích.

c. Bản ngã uyên bác và giàu kiến thức

– Còn lại sông Hương, người viết dường như rành rẽ từng đoạn, từng đoạn, từng dòng. Không chỉ biết đâu là xoáy, đâu là yên…

– Ông còn phát hiện ra những điều mà ngay cả người Huế cũng không nghĩ tới: sông Hương được ví như “người mẹ phù sa của cả một vùng văn hóa của đất nước”.

– Cái tôi uyên bác của nhà văn đã khám phá và phát hiện ra những nét văn hóa thú vị của sông Hương.

+ Cái vẻ trầm mặc như triết lý, như thơ cổ của dòng sông khi chảy bên lăng tẩm, đền đài của các vua triều Nguyễn. Hay đó cũng là dòng sông thơ mộng, nguồn cảm hứng của biết bao văn nghệ.

+ Giai thoại hay về nguồn gốc tên gọi sông Hương: “Tôi tâm đắc nhất là truyền thuyết kể rằng vì yêu dòng sông đẹp của quê hương mình mà nhân dân hai bên đã nấu nước làm trăm hoa đua nở.

=> Hoàng Phủ Ngọc Tường nhờ đó đã mang đến cho người đọc nhiều hiểu biết về sông Hương nói riêng và xứ Huế nói chung.

d. Tôi yêu quê hương tôi, Huế và sông Hương

– Nếu chỉ là cảm xúc rung động nhất thời trước vẻ đẹp của sông núi, của xứ Huế, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã không thể viết nên những tác phẩm tâm huyết và tài hoa đến vậy.

– Yêu Huế, yêu Hương Giang nhà văn mới có những rung cảm mạnh mẽ

– Tình cảm đặc biệt ấy hóa thành những dòng chảy trong tâm hồn nhà văn, rồi làm nên một cái tôi nồng nàn, tài hoa và uyên bác.

-Tình yêu của Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho Hương Giang thực chất là tình yêu đất nước nồng nàn, mãnh liệt.

1.3. Kết bài: 

Đánh giá lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật

Xem thêm: Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông hay nhất

2. Phân tích cái tôi trong Ai đã đặt tên cho dòng sông hay nhất:

Tác phẩm là nơi thể hiện cá tính, cá tính độc đáo của các tác giả, vậy cái tôi của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong Ai Đã Đặt Tên Cho Dòng Sông như thế nào? cái tôi của tác giả để hiểu rõ hơn phong cách văn chương của nhà văn tài hoa này.

Một trí thức yêu nước vừa bước ra từ khói lửa chiến tranh, hừng hực khí thế chống giặc ngoại xâm, vừa hào hứng ca ngợi chủ nghĩa anh hùng, tư thế tự do, tự tin, kiêu hãnh vào mối quan hệ và dòng chảy lịch sử của dân tộc để khẳng định sức sống và sức mạnh của mình.

Một nghệ sĩ giàu rung động và rất lãng mạn khi chọn cho mình một góc nhìn rất đặc biệt ra sông. Chất lãng mạn, nghệ sĩ thể hiện ở cách chọn thời điểm của mùa thu và không gian của khu vườn xưa nhộn nhịp, một khu vườn hoa trái chín theo mùa nhưng vẫn toát lên một tâm hồn “lặng lẽ và phóng khoáng như một lẽ tự nhiên”. Trong không gian ấy, tâm trạng người viết trở nên thư thái, nội tâm tự do để cảm nhận một cách tinh tế, sâu sắc về chủ đề. Sự thư thái thể hiện ở những hoạt động cụ thể: vừa ăn quả hồng ngọt, mặn để cảm nhận hương vị thực, vừa đọc Kiều để đắm mình trong thế giới tưởng tượng của thi ca. Đi giữa cõi thực và cõi thơ, sống trong sự giao thoa của những rung động với cảnh sắc thiên nhiên và những rung động trước một tình yêu say đắm trong trang Kiều, từ đó nhà văn có một khám phá độc đáo về mối tình. Mối quan hệ giữa câu Kiều và âm vang xứ Huế thật sâu sắc: “Đáy sông trong trời cỏ thơm, nắng vàng khói lam, liễu buồn, hoa trà nồng nàn, thu tàn phai và quan trọng nhất là nhận ra rằng sông Hương và thành phố của nó như một tấm gương trong thời điểm hình ảnh đôi lứa lý tưởng của Truyện Kiều “trai tài gái sắc”, hào hoa và đắm say, thơ và nhạc.” Có thể thấy đó là một tư thế, một phong cách rất phù hợp để diễn tả những rung động của tình yêu – một tình yêu rất sâu nặng, tha thiết của nhà văn với dòng sông của Huế.

Niềm đam mê tìm kiếm và khẳng định vẻ đẹp riêng, sức hấp dẫn riêng và sức quyến rũ riêng của mình xét về không gian và thời gian, lịch sử và văn hóa. Cả bài văn như một cuộc đi tìm câu hỏi day dứt “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” Và việc tìm, giải nghĩa tên sông trở thành một công việc thú vị và say sưa mê hoặc không chỉ vẻ đẹp hình thể mà cả chiều sâu tâm hồn và sự rung động. Dòng sông xứ Huế hiện ra trong Đi tìm của Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ là dòng sông địa lý mà còn là một thân phận, một con người “sông Hương thật Kiều, rất Kiều” vừa đẹp vừa tài hoa, vừa thăng trầm cùng lịch sử, vừa say đắm với nền văn hóa của chính mình.

Cực kì phong phú. Có khi nó được thể hiện trực tiếp với những trạng thái nội tâm: vừa rạo rực, vừa bâng khuâng, vô tận trước vẻ đẹp luôn biến đổi của dòng sông, vừa nhớ thương da diết dòng chảy chậm rãi của dòng sông mỗi khi nó đi qua thành phố, nhịp chảy như một bản tình ca chậm dành riêng cho xứ Huế trong trăm ngàn ngọn đèn lồng. Tôi thất vọng khi nghe nhạc Huế ban ngày hay trên sân khấu vì tôi hiểu sâu sắc rằng âm nhạc Huế sinh ra trên mặt sông Hương, là linh hồn của dòng sông nên chỉ có mình tôi vang lên trong đêm giữa âm thanh của mưa rơi tiếng mái chèo khua nước đêm khuya. Đôi khi tình yêu Huế mãnh liệt được bộc lộ gián tiếp trong một hành trình lặng lẽ với nhiều tìm kiếm, khám phá: “ Cái Tôi” của tác giả đôi lần chứng kiến một nghệ nhân già sau nửa thế kỷ. Khi chơi nhạc, anh chợt nhận ra chất nhạc Huế trong trang Kiều “Trong trẻo như tiếng hạc bay qua Đức như tiếng suối mới về lưng chừng sông”, khi bất ngờ và ngỡ ngàng nhận ra sự tương tư giữa dòng sông. Đôi khi vì yêu Huế, tôi tìm đọc các tài liệu của Liên hợp quốc về Huế bằng sự rung động thẩm mỹ của tâm hồn để “thấy thấp thoáng bóng dáng thành phố duyên dáng giữa lòng thế giới hiện đại”. Đồng thời, ông cũng hoài niệm khi phát hiện ra một màu áo cưới Huế cổ kính, rất cổ kính “màu áo xanh biếc nền vải… trong veo, tạo thành một màu tím ẩn hiện” để rồi từ màu sắc văn hóa ấy, ta có thể ví màu sương khói sông Hương như một bức màn thần kỳ của thiên nhiên, để rồi che đi bộ mặt thật của dòng sông”.

Phong phú và sâu sắc. Có thể nói, trong bài tùy bút này, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã huy động vốn tri thức nhiều mặt về sông Hương khảo cổ học, hiện sinh và cổ vật… Đọc bài viết, có thể thấy sự tìm tòi, hiểu biết tỉ mỉ của người viết rất đáng ghi nhận: chỉ quan sát để thấy từng khía cạnh của dòng sông trong dòng sông trong từng không gian cụ thể, vừa nghiên cứu để thấy được mối quan hệ giữa các đối tượng địa lý với đặc điểm dòng chảy của dòng sông, vừa tìm hiểu dòng sông trong từng giai đoạn lịch sử, vừa thâm nhập thực tế để nhận thức bao quát một lĩnh vực cụ thể. Cụ thể là cách sống, cách làm việc, những hương vị đặc trưng của cây cỏ, của trái cây, của đất đai, trong khi đọc tài liệu, sách báo để hình dung quá khứ vang vọng trong những gì còn sót lại. Trong khối lượng kiến thức huy động, đáng kể nhất là kiến thức địa lý, lịch sử, văn hóa. Các khía cạnh trí tuệ này không tách rời nhau, không tồn tại độc lập mà hòa quyện, hỗ trợ nhau tạo thành điểm tựa vững chắc cho ngòi bút của nhà văn khi miêu tả dòng sông xứ Huế.

Cả bài văn là một hành trình sôi nổi và thận trọng, say mê và nghiêm túc đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “Ai đã đặt tên cho dòng sông”. Đây là câu hỏi tưởng như dửng dưng của một thi nhân nào đó khi đến Huế, nhưng cũng là câu hỏi đầy ẩn ý của chính Hoàng Phủ Ngọc Tường. Hỏi như một cách xác lập mối quan hệ giữa dòng sông và con người, giữa tên gọi của dòng sông với cách nhìn, cách nghĩ, cách cảm của con người về nó. Ý thức được điều đó, trong khi tìm hiểu về dòng sông, nhà văn còn tìm hiểu một cách tỉ mỉ về cuộc sống và con người trên dòng sông ấy. Tức là dòng sông đã được đặt trong mối quan hệ mật thiết với con người. Trong mối liên hệ ấy, dòng sông đã được nhìn dưới nhiều góc độ, thời gian và không gian, văn hóa và lịch sử, sinh hoạt và phong tục, đời thường và thế giới tâm linh… Và trong quá trình nghiên cứu “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, Hoàng Phủ Ngọc Tường bộc lộ trong con người ông không chỉ là một cái tôi hiểu biết và ham học hỏi mà còn là một cái tôi quá khứ rất sắc sảo và sâu sắc. Khám phá, tìm hiểu sâu sắc văn hóa tâm linh, tâm hồn sông Hương cũng chính là con người xứ Huế.

Xem thêm: Dàn ý phân tích Ai đã đặt tên cho dòng sông hay nhất

3. Phân tích cái tôi trong Ai đã đặt tên cho dòng sông ấn tượng nhất:

Văn học là hành trình đi từ trái tim đến trái tim qua ngòi bút của nhà văn. Khi những trang sách khép lại, điều đọng lại trong lòng người đọc chính là cái tôi trữ tình của tác giả. Nhắc đến cái tôi trữ tình trong văn học Việt Nam không thể không nhắc đến Hoàng Phủ Ngọc Tường với tùy bút “Ai đã đặt tên cho dòng sông”. Người trữ tình trong hồi ký của ông là một lãng tử, tài hoa, uyên bác và yêu quê hương xứ Huế tha thiết, ghi lại nhiều ấn tượng sâu sắc.

Cái tôi trữ tình là một thuật ngữ thuộc lĩnh vực lí luận văn học, chỉ tâm trạng, tình cảm, cảm xúc của tác giả. Hay thực ra là thế giới nội tâm, tâm hồn của chính tác giả trước hiện thực khách quan. Qua cái tôi trữ tình, người đọc cảm nhận được những suy nghĩ, tư tưởng, quan niệm của tác giả trước cuộc đời. Cái tôi trữ tình từ đó là nhân tố quan trọng góp phần hình thành phong cách nghệ thuật riêng của tác giả.

Hoàng Phủ Ngọc Tường là nhà văn nổi tiếng trong nền văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt là ở thể loại học. Ai đã đặt tên cho dòng sông là tác phẩm tiêu biểu nhất cho phong cách nghệ thuật của Hoàng Phủ Ngọc Tường nói chung, cho cái tôi trữ tình của ông nói riêng. Qua tự truyện, tác giả đã khéo léo thể hiện cái tôi nồng nàn, tài hoa, uyên bác và có một tình yêu tha thiết với quê hương, đất nước, đặc biệt là xứ Huế và dòng Hương Giang.

Đến với “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, điều đầu tiên gây ấn tượng mạnh với người đọc chính là cái tôi Hoàng Phủ tài hoa, nồng nàn, tinh tế và lãng mạn. Hoàng Phủ Ngọc Tường đã dành tất cả tâm sức, tình cảm và tâm huyết văn chương để say sưa khám phá và miêu tả vẻ đẹp của sông Hương từ góc độ địa lý. Ngay từ những câu đầu tiên miêu tả dòng chảy của dòng sông, nhà văn đã chọn lọc tỉ mỉ, cẩn thận từng câu, từng chữ, tinh tế và đầy cảm xúc. Ở thượng nguồn, sông Hương hiện lên như “khúc ca của rừng xanh”, “cô gái giang hồ phóng khoáng, ngông cuồng”, “bà mẹ phù sa của một nền văn hiến nước nhà”. Khi rời núi rừng trở về đồng bằng, hiện lên như “người con gái đẹp mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại, thao thức chờ đợi người tình”. Khi chảy giữa lòng thành phố thân yêu, sông Hương là “bản tình ca chậm dành riêng cho Huế”, là “tài nữ đánh đàn đêm khuya”, và trước khi chia tay “người tình ta nhớ mong”. Ở “phố xưa Bao Vinh” sông Hương như Kiều trở lại với Kim Trọng để nói lời thề non hẹn biển. Tất cả những câu miêu tả sông Hương đều đẹp một cách lạ lùng. Nó không chỉ khắc họa vẻ đẹp độc đáo của dòng sông mà còn thể hiện một trí óc nhạy bén được nuôi dưỡng trong những cảm xúc và cảm hứng nghệ thuật nồng nàn.

Niềm say mê tài hoa của tác giả còn được thể hiện rõ nét qua góc nhìn lịch sử của dòng sông. Trong cách nhìn của Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương là “dòng sông của âm vang của thời gian, của những bản hùng ca viết giữa cỏ xanh”. Trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, nó “biết lấy tính mạng làm chiến thắng”. Khi trở lại cuộc sống đời thường, cô lặng lẽ và khiêm tốn trở thành một “gái quê hiền lành”. Đối với Hoàng Phủ Ngọc Tường, sông Hương không chỉ là một dòng chảy địa lý của tự nhiên, mà từ lâu nó đã trở thành một bản thể tâm hồn, yêu nước trong những ngày cam go và hào hùng của dân tộc.

Hoàng Phủ Ngọc Tường đã phát hiện một cách tinh tế vẻ đẹp độc đáo của sông Hương. Cái tôi tài hoa, nồng nàn của ông không chỉ cảm nhận được sự thuần khiết của dòng sông mà còn biết bao vẻ đẹp trù phú khác. Mỗi vẻ đẹp mang đến cho người đọc một cảm nhận riêng. Trong khi miêu tả sông Hương đẹp như vẻ đẹp của người phụ nữ, tác giả đã sử dụng nhiều cách diễn đạt khác nhau. Có lúc là “cô gái digan phóng khoáng ngông cuồng”, khi lại là “tài nữ đánh đàn trong đêm”; ở một bài khác “như Kiều trong đêm tình”; “gái quê hiền lành”.

Có thể thấy lối hành văn linh hoạt, ngôn từ đa dạng, giàu hình ảnh. Từng lời, từng chữ đều in đậm hơi thở tài hoa của người nghệ sĩ. Đặc biệt, tác giả còn sử dụng thành công nghệ thuật nhân hóa, so sánh, gợi hình ảnh sinh động của dòng sông như một con người, có lúc “bận rộn”, “dữ dội”, có lúc “dịu dàng”, “thân mật; khi thì” vui hơn”. Hình ảnh so sánh “khúc quanh ấy làm cho dòng sông trở nên mềm mại, như một tiếng “vâng” thầm lặng của tình yêu” hay “chiếc cầu trắng của thành phố in bóng trên bầu trời nhỏ như những vầng trăng non” thật ấn tượng và gợi cảm. Trí tưởng tượng phong phú và những liên tưởng táo bạo đã giúp tác giả tô đậm những cảm nhận đa dạng về sông Hương. Hành trình đi tìm câu trả lời cho câu hỏi “Ai đã đặt tên cho sông Hương?” sông” trở nên đầy say mê và sôi nổi.

Bên cạnh cái tôi say mê tài hoa, người đọc còn cảm nhận được một cái tôi uyên bác, am hiểu lịch sử, địa lý, văn hóa xứ Huế. Miêu tả sông Hương, nhà văn dường như biết rõ từng bước, từng khúc quanh, từng dòng chảy. Không chỉ biết chỗ nào xoáy, chỗ nào lặng… Hoàng Phủ Ngọc Tường còn biết lịch sử của dòng sông. Ngoài kiến thức về địa lý, lịch sử, ông còn khám phá ra những điều mà ngay cả người Huế cũng không nghĩ tới. Đó chính là vai trò quan trọng của Hương Giang – “bà mẹ phù sa của một vùng văn hóa của đất nước”. Người ta chỉ có thể nhìn sông Hương qua vẻ bề ngoài của nó mà không biết rằng nó là nơi bắt nguồn của cả một không gian địa lý và văn hóa Huế.

Cái tôi uyên bác của nhà văn đã khám phá và phát hiện ra những nét văn hóa thú vị của sông Hương. Đó là vẻ trầm mặc như triết lý, như thơ cổ của dòng sông khi chảy bên những lăng tẩm, đền đài của các vị vua triều Nguyễn; Âm nhạc cổ điển được sinh ra trên mặt nước của dòng sông này. Nó còn là dòng sông thơ ca, là nguồn cảm hứng sáng tác của biết bao văn nghệ sĩ. Đặc biệt là giai thoại đẹp về nguồn gốc tên gọi sông Hương: “Tôi thích một truyền thuyết rằng vì yêu dòng sông đẹp của quê hương mình, người dân hai bên bờ đã nấu nước từ trăm hoa đua nở trên sông để làm cho hương hoa muôn thuở, nếu không có Hoàng Phủ Ngọc Tường, có lẽ nhiều người đã không biết đến giai thoại này, chính vì vậy, nó trở thành thông tin vô cùng hấp dẫn trong tác phẩm, nhấn mạnh cái tôi uyên bác của người nghệ sĩ.

Tình cảm đặc biệt ấy hóa thành những dòng chảy trong tâm hồn nhà văn, rồi tạo nên một cái tôi nồng nàn, tài hoa và uyên bác. Vì yêu nên say đắm trước vẻ đẹp của dòng sông, ra sức học hỏi, nắm vững kiến thức, dành hết tài năng để lột tả vẻ đẹp của nó một cách trọn vẹn. Hương Giang là một phần của Huế, cũng là một dòng trong nhiều sông suối. Tình yêu của Hoàng Phủ Ngọc Tường dành cho Hương Giang thực chất là tình yêu đất nước nồng nàn, mãnh liệt.

Xuyên suốt tự truyện “Ai đã đặt tên cho dòng sông”, Hoàng Phủ Ngọc Tường dẫn dắt người đọc theo một dòng chảy ấn tượng. Cái tôi nồng nàn, tài hoa, cái tôi uyên bác, tinh tế và tình yêu quê hương sâu nặng hòa quyện với nhau bằng nghệ thuật ngôn từ và thủ pháp nghệ thuật độc đáo. Từ đó, không chỉ vẽ nên một bức tranh sông Hương và xứ Huế tuyệt đẹp mà còn thể hiện phong cách nghệ thuật độc đáo của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Nhà văn và “Ai đã đặt tên cho dòng sông” vì thế đã để lại một dấu ấn sâu sắc trong lịch sử văn học dân tộc. Thời gian trôi đi, tác giả và tác phẩm vẫn lặng lẽ chảy trong lòng người đọc, như dòng Hương Giang không bao giờ cạn.