Soạn bài Lục Vân Tiên gặp nạn ngắn gọn nhất (SGK Ngữ Văn 9)

1. Bố cục bài Lục Vân Tiên:

– Phần 1 (8 câu đầu): Trịnh Hâm hãm hại Lục Vân Tiên.

– Phần 2 (10 câu tiếp): Lục Vân Tiên được Ngư cứu.

– Phần 3 (còn lại): Cuộc đối thoại giữa Lục Vân Tiên và ông Ngư.

2. Chủ đề của tác phẩm là gì?

Nêu cao tinh thần hiệp sĩ, sẵn sàng cứu khổ (Vân Tiên đánh cướp, Hớn Minh đánh gãy chân Đăng Sinh). Thể hiện khát vọng của con người về công lý và những điều tốt đẹp trong cuộc sống thông qua kết thúc có hậu của tác phẩm, đó là cái thiện chiến thắng cái ác, chính nghĩa chiến thắng cái ác.

3. Tâm địa độc ác của Trịnh Hâm:

Tâm địa độc ác của Trịnh Hâm:

– Quyết tâm hại dân nghèo gặp nạn, cầu cứu Trịnh Hâm nhưng bị hắn lừa

 + Lục Vân Tiên mù hết tiền

– Phản bội bạn bè, thất hứa (đưa Lục Vân Tiên về quê nhà)

→ Hành động của Trịnh Sâm là bất nhân, bất nghĩa, gian dối, xảo quyệt vì ghen ghét, đố kị với tài năng của Lục Vân Tiên

Ghen tuông trở thành bản chất của Trịnh Hâm

-Thơ tự sự độc đáo, tình tiết truyện hợp lý, diễn biến hành động phù hợp với tính toán rất hiểm độc của Trịnh Hâm

4. Cái thiện được thể hiện qua tấm lòng của ông Ngư:

Cải lương thể hiện qua tấm lòng độ lượng, nhân hậu của ông Ngư:

 – Sau khi cứu sống Vân Tiên, chàng thu nhận chàng

 – Chạnh lòng trước hoàn cảnh éo le của Vân Tiên

 – Chia sẻ cuộc sống nghèo khó nhưng ấm áp tình người

 – Chàng không coi ân cứu mạng mà Vân Tiên không đền đáp được

Cuộc đời lao động chân chính và cao đẹp của ông Ngư:

– Cuộc sống dân chài bình dị trên dòng sông thơ mộng trở nên nên thơ

– Một cuộc sống trong sạch, nằm ngoài vòng danh lợi, ô uế, một cuộc sống tự do tự tại giữa đất trời

– Nằm thảnh thơi giữa non sông đầy ắp niềm vui, con người tự do, làm chủ, đương đầu với mọi tình huống

– Cuộc sống xa lạ với những tính toán vụn vặt, ích kỉ mưu mô, trục lợi, sẵn sàng chà đạp lên đạo đức, nhân nghĩa

Nguyễn Đình Chiểu đã gửi gắm khát vọng niềm tin vào những điều tốt đẹp, vào những người lao động bình thường, bằng những việc làm cao cả, đạo đức của mình.

5. Nghệ thuật của tác phẩm:

– Thơ giàu cảm xúc rộng, ngôn ngữ giản dị, dân dã

– Đoạn cuối có nhiều hình ảnh thơ đẹp, gợi cảm

– Hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, rộng lớn: đồi, bể, vịnh, đầm, trời đất, gió trăng…

– Con người hòa hợp với cuộc sống tự nhiên, với niềm vui sống

6. Phân tích đoạn trích Lục Vân Tiên gặp nạn:

Lục Vân Tiên là một tác phẩm thơ Nôm tiêu biểu của Nguyễn Đình Chiểu tạo nên một bức tranh tương phản giữa những con người “bướng bỉnh”, “quyết liệt”, “vị tha”, “trọng nghĩa” như Lục Vân Tiên và Kiều Nguyệt Nga và những kẻ độc ác, đố kỵ như Trịnh Hâm, Bùi Kiệm. Qua đó, ông thể hiện quan niệm về công lý và cái thiện luôn chiến thắng cái ác. Đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” đã thể hiện xuất sắc quan niệm ấy của nhà thơ.

Đoạn trích nằm trong phần thứ hai của bài thơ. Trên đường về chịu tang mẹ, nàng đã khóc rất nhiều nên Vân Tiên bị mù cả hai mắt, chàng và người thanh niên bơ vơ nơi đất khách quê người. Đúng lúc này, Trịnh Hâm đi thi về, gặp hai người. Vì tâm địa độc ác, đố kỵ nên khi gặp khó khăn, hắn không giúp đỡ bạn bè mà còn âm mưu hãm hại Vân Tiên. Chàng lừa Vân Tiên vào rừng rồi trói lại, giả vờ đưa Vân Tiên xuống thuyền, hứa sẽ đưa chàng về nhà. Chờ đêm xuống, anh ta thực hiện tội ác của mình. Đoạn thơ thể hiện sự đối lập giữa cái thiện và cái ác, đồng thời gián tiếp gửi gắm niềm tin của tác giả đối với những người lao động bình thường.

Tám câu thơ đầu của đoạn trích miêu tả hành động tội ác của Trịnh Hâm:

Đêm khuya lặng lẽ như tờ,

Nghênh ngang sao mọc mịt mờ sương bay.

Trịnh Hâm khi ấy ra tay,

Vân Tiên bị gã xô ngay xuống vời.

Trịnh Hâm giả tiếng kêu trời,

Cho người thức dậy lấy lời phui pha.

Trong thuyền ai nấy kêu la,

Đều thương họ Lục xót xa tấm lòng.

Trong tình thế “khuya thanh tĩnh” – đêm yên tĩnh không một tiếng động, thiên hạ còn ngủ say, Trịnh Hâm đã ra tay hãm hại Vân Tiên. Dường như đây là thời cơ thuận lợi để kẻ xấu phạm tội bởi chúng dễ dàng che giấu mọi hành vi tội lỗi. Vì ghen ghét, đố kỵ với tài năng của Vân Tiên và lo lắng cho con đường sự nghiệp của chàng, Trịnh Hâm đã chia rẽ thầy trò và bất ngờ khiến “Vân Tiên bị anh đè chết ngay”. Không những thế, hắn còn vu khống “giả tiếng trời” để thiên hạ ngộ ra rằng Vân Tiên đã tự ngã xuống.

Có thể nói, đó là một hành động vừa dã man, phi nhân tính, vừa tàn ác và dối trá. Đó là một hành động vô nhân đạo vì anh ta đang ác ý hãm hại người khác trong khi người đó có hoàn cảnh khó khăn, không nơi nương tựa, bị mù cả hai mắt, bị lang băm lừa lấy hết tiền. Đó là một hành động oan uổng vì Vân Tiên vốn là người bạn hay bàn thơ văn đã hứa sẽ đưa Vân Tiên về nhà. Đó còn là hành động tàn ác, dối trá bởi cái ác đã ăn vào máu thịt, đẩy con người vào đau thương và sẵn sàng phủi tay trước sự hiểu lầm của người khác. Chỉ với tám dòng thơ, bộ mặt của một kẻ độc ác, bất nhân, bất nghĩa đã được tái hiện một cách chân thực và toàn diện nhất.

Đối lập với những kẻ độc ác, ghen ghét đố kỵ như Trịnh Hâm là những con người tốt bụng, nhân hậu, độ lượng như Ngư Ông và gia đình. Sáng sớm thấy người gặp nạn, Ngư Ông vội chạy vào bờ gọi người nhà tập trung cứu giúp:

“Hối con vầy lửa một giờ,

Ông hơ bụng dạ, mụ hơ mặt mày”.

Ai cũng nhanh trí, không ai bảo ai tìm cách cứu người. Họ giúp đỡ không tính toán, không do dự, với phẩm giá và tinh thần hiệp sĩ. Sau khi hỏi thăm hoàn cảnh của Vân Tiên, Ngư Ông đã đồng ý nhận chàng dù nghèo khổ cùng cực:

“Ngư rằng: Người ở cùng ta

Hôm nay hẩm hót với già cho vui.”

Thậm chí, ông còn không hề tính toán đến ơn cứu mạng:

“Ngư rằng: Lòng lão chẳng mơ

Dốc lòng nhơn nghĩa há chờ trả ơn”.

Qua đó, người đọc càng cảm phục tấm lòng nhân hậu, bao dung của Ngư Ông. Tấm lòng ấy hoàn toàn trái ngược với những kẻ độc ác như Trịnh Hâm luôn âm mưu hãm hại người khác. Ngư Ông cũng có một cuộc sống tự tại, hài hòa với thiên nhiên, tránh xa mọi vòng danh lợi:

“Nước trong rửa ruột sạch trơn,

Một câu danh lợi chi sờn lòng đây.

Rày doi mai vịnh vui vầy,

Ngày kia hứng gió đêm này chơi trăng…”

Lời bộc bạch của Ngư Ông về một cuộc sống tự do tự tại, xa rời mọi danh lợi, trở về với thiên nhiên và từ đây cũng chính là quan niệm, ước mơ của Nguyễn Đình Chiểu về một cuộc sống trong sạch. Thanh cao, giản dị nhưng không kém phần phóng khoáng. Những dòng cuối của bài thơ nhấn mạnh cuộc sống thoải mái, tự do và tự nhiên của Ngư Ông:

“Kinh luân đã sẵn trong tay

Thung dung dưới thế vui say trong trời

Thuyền nan một chiếc ở đời, .

Tắm mưa trải gió trong vời Hàn Giang”.

Có thể nói, qua nhân vật Ngư ông, Nguyễn Đình Chiểu đã bộc lộ một quan điểm rất tiến bộ về nhân dân. Tác giả thể hiện niềm tin và khát vọng về những điều tốt đẹp, về những người dân lao động bình thường. Đó là những con người đối lập với sự gian dối, lừa dối, ghen ghét, đố kỵ, họ đối xử với cuộc sống một cách nhẹ nhàng, bao dung. Phải chăng đó cũng là nét đẹp tiềm ẩn trong tâm hồn nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu?

Câu thơ thể hiện sự thanh thản, vô tư khi sống cuộc đời hòa mình với thiên nhiên, những vướng bận, lo toan, sầu muộn trong lòng cũng được Vân Tiên “gột rửa sạch sẽ”. Còn với Vân Tiên, danh lợi bây giờ chỉ là hư không, không thể “bực bội”. Đời ẩn sĩ, sống vui với đời lao động bình thường, đời sống ẩn dật tự do tự tại mới là ý nghĩa đích thực.

Đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” đã sử dụng cách sắp xếp tình tiết hợp lý, lời thơ giản dị đời thường, xây dựng hình ảnh đối lập. Qua đó, người đọc thấy được sự tương phản giữa cái thiện và cái ác, giữa cái cao cả và cái thấp hèn, đặc biệt cảm nhận được niềm tin mãnh liệt của nhà thơ vào vẻ đẹp của người dân lao động bình dị.

Như vậy, đoạn trích “Lục Vân Tiên gặp nạn” là một đoạn trích khá hay trong tác phẩm. Ở đây, nhà văn Nguyễn Đình Chiểu đã xây dựng một bức tranh tương phản về hai loại người, hai kiểu tính cách. Một bên là Trịnh Hâm độc ác, vô tình, sẵn sàng hại người vì ghen ghét, đố kỵ. Ngược lại, có những người lao động rất đỗi bình thường, không màng danh lợi, chức tước, sống giản dị nhưng vô cùng tình cảm và đạo đức. Qua đoạn trích, ta cũng thấy được sự tinh tế của nhà văn khi xây dựng nhân vật, hoàn cảnh, cốt truyện của Nguyễn Đình Chiểu.