Tác phẩm Chiều tối đã khắc họa vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh thông qua cách ông cảm nhận về thiên nhiên và truyền tải ý nghĩa sâu xa của cả bài thơ. Dưới đây là bài Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối
1. Dàn ý Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối:
1.1. Giới thiệu:
Giới thiệu tác giả, tác phẩm, nội dung đề bài cần phân tích.
1.2. Thân bài:
Hoàn cảnh sáng tác:
“Chiều tối” là bài thơ thứ 31 trong tổng số 131 bài trong tập “Nhật ký trong tù” được Hồ Chí Minh viết vào khoảng cuối thu năm 1942 khi được chuyển từ Tịnh Tây sang Thiên Bảo (Trung Quốc).
Tâm trạng của nhà thơ trước bức tranh thiên nhiên ở hai dòng đầu:
Yếu tố cổ điển trong bài thơ được thể hiện rõ nét, khi cả hình ảnh chim và mây đều là những thủ pháp thơ quen thuộc trong văn học cổ, tạo nên một khung cảnh chiều tà u uất, hoang vắng.
Hình ảnh đàn chim gợi lên sự kết thúc của một ngày trong im lặng và sự chuyển động vội vã của đàn chim tượng trưng cho thời gian trôi qua.
Khía cạnh hiện đại: Nhà thơ nhìn sự vận động bên trong của vật và cảm nhận được sự mỏi mệt của đàn chim vội vã về tổ. Tình cảm ấy bắt nguồn từ mối liên hệ sâu sắc giữa người tù cách mạng và đàn chim. => Góc nhìn lạc quan, dịu dàng về loài chim trong thơ Hồ Chí Minh có điểm dừng nhất định. Đồng thời, dưới góc nhìn của loài chim, ta cũng nhận ra nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả, cũng như nỗi niềm xót xa của tác giả về thân phận làm người tù nơi xứ người.
Thể thơ quen thuộc trong thơ ca cổ điển phương Đông, thể hiện ước mơ tự do, thoát khỏi thế giới quan duy vật và những cảm xúc vô định của con người trước thế giới phù du.
Trong thơ Hồ Chí Minh, mây được đặt trong bối cảnh hiện thực hơn. Những đám mây tượng trưng cho cái nhìn tích cực và điềm tĩnh trước những hoàn cảnh khó khăn. Dù vất vả, mệt nhọc nhưng nhà thơ có cảm giác mây trôi nhẹ nhàng, êm ả, mở ra một không gian khoáng đạt, trong lành.
=> Tâm hồn tự do, cảm quan thẩm mỹ và sự bộc lộ nỗi cô đơn, lạc lõng của người tù nơi đất khách đều hiện hữu trong bài thơ.
Cảm xúc của nhà thơ khi miêu tả cuộc sống con người:
Hình ảnh cô gái xay ngô, một công việc giản dị, đời thường trong cuộc sống, bộc lộ vẻ đẹp của tuổi trẻ, sức sống và đức tính cần cù trong khung cảnh nghệ thuật.
1.3. Kết bài:
Tóm lại, hai câu kết tả cảnh thiên nhiên thanh bình, thanh tịnh nhưng cũng gửi gắm bao nỗi niềm của con người.
2. Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối hay nhất:
Bài thơ “Chiều tối” là một tiêu biểu cho phong cách thơ tình cảm của Hồ Chí Minh, Người đã khéo léo thể hiện những tâm tư, tình cảm nội tâm của mình qua những hình ảnh, sự vật bắt gặp trên đường. Thông qua việc khắc họa thiên nhiên và cuộc sống con người ở nông thôn, ta thấy được vẻ đẹp tiềm ẩn bên trong tâm hồn vĩ đại của một nghệ sĩ, một chiến sĩ – Hồ Chí Minh. Tình yêu thiên nhiên, cuộc sống, con người, tinh thần lạc quan, nghị lực phi thường vì tự do của dân tộc được thể hiện rõ trong bài thơ này.
Khoảng thời gian cuối cùng trong ngày, “Chiều tối” đánh dấu sự kết thúc một ngày mệt mỏi của Bác, người đang vất vưởng nơi vùng biên giới xa xôi. Trong hoàn cảnh như vậy bị giam cầm ở nông thôn vào ban đêm, người ta sẽ cảm thấy kiệt sức và mệt mỏi. Tuy nhiên, cảm hứng làm thơ của Bác đến rất tự nhiên và giản dị, như thể đó là một lẽ tự nhiên trong con người Bác vậy.
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây lơ lửng giữa tầng không”
Khi nhìn lên trời xanh, người lính đã bắt gặp một chú chim mỏi cánh cố bay về rừng để tìm chỗ ngủ. Sự mệt nhọc của con chim được thể hiện qua cụm từ “chim mỏi”, đồng thời cảm nhận của con người trước tình trạng đó. Nhà thơ thấy được sự gần gũi và tương đồng giữa bản thân và con chim. Cánh chim đã mệt mỏi sau một ngày dài tìm kiếm thức ăn, còn người lính cũng đã mệt mỏi sau một ngày dài đi bộ trên rừng núi. Bài thơ này cho thấy một tâm hồn đầy yêu thương với mọi sự sống có mặt trên đời, rộng mở và hòa hợp với thiên nhiên.
Bức tranh thuở chiều tại núi rừng biên cương Quảng Tây được vẽ nên bằng câu “chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”. Hình ảnh này gợi lên không gian bao la và êm đềm của một buổi chiều thu. Tuy nhiên, từ “chòm” thay vì “áng” mây cũng như trạng thái “lơ lửng” trôi nhẹ giữa không trung đề cập đến sự mơ hồ, khắc khoải của con người trước không gian vô tận. Bác Hồ cùng với tâm hồn thư thái và ung dung, quan sát một chòm mây để gửi lên tâm trạng của mình. Trong khi chim bay về tổ sum vầy, mây vẫn đơn độc trôi dạt. Hình ảnh này gợi lên nỗi lênh đênh, trôi dạt tại đất nước xa xôi của Bác Hồ, nhưng cũng thể hiện bản lĩnh và tinh thần tự do của một chiến sĩ. Một tâm hồn phóng khoáng và tự do mới có thể cảm nhận sự kết nối mạnh mẽ với thiên nhiên như vậy. Mặc dù hai câu thơ này mang nét buồn, nhưng chúng thể hiện sự kiên cường của người lính.
Bác Hồ quan sát cô em xóm núi đang xay ngô vào buổi tối và thấy hình ảnh này đại diện cho người lao động, những người giúp đỡ anh quên đi nỗi khổ đau của mình và cảm nhận cuộc sống lao động của nhân dân. Bác Hồ chú ý và để ý đến sự khó khăn và nghèo khổ của những người lao động, những người phải làm việc nặng nhọc giữa núi rừng hoang vu, quạnh hiu. Hình ảnh của cô gái xay ngô trẻ trung, khỏe mạnh và đầy năng lượng, như một nguồn động lực để khích lệ ý chí của những người chiến sĩ – mặc dù họ phải đối mặt với nhiều gian khó nhưng vẫn giữ được sự tự do.
Khi buổi chiều kết thúc và bước vào đêm tối, ánh sáng của lò than “Xay hết, lò than đã rực hồng” đã nhen nhóm lại chút ấm áp cho không gian lạnh giá và hoang vắng của miền núi sơn cước. Ánh sáng “rực hồng” của lò than trở thành nguồn niềm tin và hy vọng cho những người chiến sĩ đang trong tù, khiến họ cảm thấy ấm áp trong lòng. Từ hình ảnh này, chúng ta có thể cảm nhận được tinh thần lạc quan và niềm tin tuyệt đối của Bác Hồ, vượt qua khó khăn để đạt được cuộc sống bình dị, tự do và hạnh phúc cho dân tộc.
Bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh là một ví dụ điển hình về nghệ thuật tả cảnh ngụ tình vừa cổ điển vừa hiện đại, với sự linh hoạt và sáng tạo của ngôn từ. Qua bài thơ này, người đọc có thể cảm nhận được những khó khăn, gian truân mà Bác đã trải qua trong cuộc đấu tranh cứu nước, và thấy được vẻ đẹp của một tâm hồn lớn, luôn hướng về sự sống và ánh sáng tự do, dù đối diện với bất cứ nghịch cảnh nào.
3. Phân tích tâm trạng của nhân vật trữ tình trong bài thơ Chiều tối ngắn gọn:
Trong tập thơ “Nhật kí trong tù” của Hồ Chí Minh, bài thơ “Chiều tối” là một trong năm bài thơ được Người sáng tác trong quãng thời gian chuyển từ nhà lao Tĩnh Tây sang nhà lao Thiên Bảo, và nổi bật với sự sâu sắc trong tâm hồn tác giả. Tập thơ gồm tổng cộng 134 bài thơ, và bài thơ “Chiều tối” đứng thứ 31.
Tác phẩm này tuyệt vời khắc họa vẻ đẹp tâm hồn của Hồ Chí Minh thông qua cách ông cảm nhận về thiên nhiên và truyền tải ý nghĩa sâu xa của cả bài thơ. Với tình yêu đời và thiên nhiên, Hồ Chí Minh là một người nhạy cảm, sẵn sàng đón nhận mọi biến động, tinh tế trước sắc thái tinh tế của tạo vật.
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không
Tác giả đã khéo léo đưa người đọc vào thời điểm hoàng hôn, khi mà buổi chiều tà đang buông xuống. Thời điểm này thường mang đến cảm giác buồn bã, đặc biệt là trong tình trạng mệt mỏi và xa nhà của Bác khi đang trên đất khách. Buổi chiều cũng là khoảng thời gian đặc biệt để con người cảm nhận sâu sắc về tình cảm đoàn tụ. Tác giả đã cảm nhận và miêu tả về cánh chim và những đám mây. Trong khi nhiều bài thơ viết về cánh chim với hình ảnh bay cao, trong bài thơ này, cánh chim lại được miêu tả như đang mệt mỏi. Bên cạnh đó, hình ảnh của đám mây cũng trở thành biểu tượng cho tác giả và khao khát tự do của những chiến sĩ cộng sản. Hai câu thơ này mang đến hình ảnh một người chiến sĩ cộng sản ung dung hòa hợp với thiên nhiên, thể hiện sự khao khát tự do của con người. Trong hoàn cảnh bị trói buộc về mặt thể chất, tác giả vẫn giữ được tinh thần lạc quan, quan sát và cảm nhận tinh tế về sự chuyển động của cảnh vật thiên nhiên.
Hồ Chí Minh là người mang trong mình tình yêu thương và sự đồng cảm sâu sắc, dù trong hoàn cảnh nào Người cũng luôn thể hiện lòng nhân ái. Trong một bài thơ của mình, ông đã miêu tả hành động chia sẻ những khó khăn vất vả của một thiếu nữ đang xay ngô ở một ngôi làng miền núi, hân hoan với niềm vui lao động của mình. Trong thơ Đường, hình ảnh người phụ nữ thường được miêu tả theo lối lãng mạn hóa. Hồ Chí Minh ngược lại thể hiện hình ảnh người phụ nữ lao động một cách tự nhiên.
Hơn nữa, người đọc còn thấy được vẻ đẹp lạc quan bất diệt xuyên suốt bài thơ. Từ những hình ảnh thơ, có thể nhận ra tư duy nhất quán, năng động của tác giả, hướng tới cuộc sống mai sau. Những cung bậc cảm xúc từ buồn bã đến hạnh phúc, cô đơn đến ấm áp. Hình ảnh cánh chim buồn gợi cảm giác đoàn tụ, còn hình ảnh đám mây lẻ loi gợi cảm giác cô quạnh. Tuy nhiên, đám mây đó cũng được mô tả là “yên tĩnh trên bầu trời rộng lớn”, ám chỉ một tâm hồn bình tĩnh và tự chủ, luôn kiểm soát được mọi tình huống. Từ hình ảnh con chim và đám mây chuyển động, chiếc cối xay của người thiếu nữ cũng chuyển động. Thời gian trôi qua, chim và mây chuyển động tròn cùng cối xay, và khi “bao túc ma hoàn” thì “lô dĩ hồng”.
Bài thơ “Chiều tối” của Hồ Chí Minh mang trong mình thông điệp về tình yêu thương và niềm tin vào cuộc sống. Những từ văn trong bài thơ tưởng chừng như đơn giản nhưng lại rất sâu sắc và đầy ý nghĩa. Người đọc có thể cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của một người chiến sĩ cộng sản, người luôn luôn nâng niu mọi sự sống trên đời và lạc quan hướng về ánh sáng.
