“Cố hương” là một trong những tác phẩm ngắn tiêu biểu của tập truyện “Gào thét” được xuất bản năm 1923 của nhà văn Lỗ Tấn. Dưới đây là bài viết về Soạn bài Cố hương Tác giả, tác phẩm, bố cục nội dung chính.
1. Tác giả Lỗ Tấn:
Tác giả Lỗ Tấn (1881 – 1936) là một nhà văn lỗi lạc và nổi tiếng trong văn học Trung Quốc. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình quan lại đang sa sút. Tuy nhiên, sự gián đoạn này không làm mất đi lòng đam mê viết lách của ông. Thay vào đó, nó trở thành động lực thúc đẩy ông cống hiến cả cuộc đời cho cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc.
Với tư tưởng và niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh của văn chương, Lỗ Tấn đã coi nó như một vũ khí chiến đấu, giúp đưa nhân dân thoát khỏi tình trạng “ngu muội”. Ông là một trong những nhà văn của nhân dân lao động, đặt nền tảng cho văn học Trung Quốc hiện đại và được nhiều người trong và ngoài nước kính trọng và yêu quý.
2. Tác phẩm Cố Hương:
” Cố hương ” là một trong những tác phẩm ngắn tiêu biểu của tập truyện “Gào thét” được xuất bản năm 1923. Tập truyện này được viết trong một thời kỳ đầy biến động trong lịch sử Trung Quốc, khi đất nước đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong cuộc đấu tranh giành độc lập và giải phóng dân tộc.
3. Bố cục bài Cố Hương:
3 phần
– Phần 1 (Từ đầu đến đoạn “…Làm ăn sinh sống”): Nhân vật “tôi” trên con đường trở về quê nhà.
– Phần 2 (Tiếp theo đến đoạn “….Sạch trơn nh quét”): Nhân vật “tôi” trong những ngày ở tại quê nhà.
– Phần 3 (Còn lại): Nhân vật “tôi” rời đi trên đường xa quê
4. Nội dung bài Cố Hương:
Sau hai thập kỷ rời xa, nhân vật “tôi” quay trở lại quê hương để tiễn biệt ngôi làng cũ trước khi chuyển đến địa điểm mới. Tuy nhiên, trong mắt của nhân vật “tôi”, cảnh quan và con người quê hương đã trải qua sự thay đổi đáng tiếc và tàn khốc. Trong chuyến đi này, nhân vật “tôi” gặp lại hai người thân quen từ ngày xưa là thím Hai Dương và Nhuận Thổ, nhưng họ đã trải qua những biến cố và giờ đây phải đối mặt với đau khổ và khó khăn trong cuộc sống. Sau khi tiễn biệt làng quê, nhân vật “tôi” suy ngẫm về tương lai của xã hội và con đường mà nó đang phát triển.
5. Đọc hiểu văn bản Cố Hương:
Câu 1: Diễn biến tâm trạng của nhân vật “tôi”:
– Tâm trạng nhân vật “tôi” trên đường về nhà:
Trong tác phẩm Cố hương của Lỗ Tấn, nhân vật “tôi” trải qua một diễn biến tâm trạng phức tạp khi trên đường về quê sau hơn 20 năm xa cách. Trời giá lạnh đang độ giữa đông, nhân vật “tôi” trở về để từ giã lần cuối cùng và đưa gia đình đến nơi “tôi” đang làm ăn và sinh sống. Tuy nhiên, khi đến làng quê, không gian xung quanh thôn xóm tiêu điều, hoang vắng và trời u ám. Mặc dù trong ký ức của nhân vật “tôi”, làng cũ của mình rất đẹp, nhưng khi trở lại, “tôi” lại cảm thấy thất vọng và hụt hẫng vì thấy làng xóm đã khác xa với quá khứ. Bức tranh làng quê ảm đạm, héo hon làm rõ tình cảnh sa sút của xã hội Trung Quốc đầu thế kỉ XX.
Tâm trạng nhân vật “tôi” trong những ngày ở quê nhà:
Trải qua những ngày ở quê, nhân vật “tôi” cảm nhận được nhiều điều:
Khung cảnh:
– Buổi sáng, trên mái ngói, cọng rơm khô phất phơ, tạo nên bầu không khí tinh khiết, yên bình.
– Các gia đình đa phần đã chuyển đi, chỉ còn lại những ngôi nhà cũ kỹ, tạo ra sự vắng vẻ, cô đơn.
→ Khung cảnh thể hiện sự cô lập, đơn độc của người sống ở quê hương.
Con người
– Mẹ: “mừng rỡ, nhưng gương mặt che giấu nỗi buồn”: bộ mặt này bộc lộ niềm nhớ nhung, tiếc nuối khi phải rời xa quê hương.
→ Tâm trạng của người lưu luyến, đau đớn trước lúc chia tay quê hương.
– Cháu Hoằng: nhìn “tôi” lạ lẫm, vì chưa từng gặp “tôi” và thấy “tôi” khác với những người hàng xóm thân quen của nó.
→ Sự khác biệt giữa người sống ở quê hương và người sống ở thành thị.
– Thím Hai Dương: 20 năm trước cô là một người phụ nữ rực rỡ, được mọi người yêu quý, nhưng sau 20 năm trở thành người phụ nữ già nua, bị thị phi tàn phá cả bề ngoài lẫn tinh thần.
– Nhuận Thổ: từng là cậu bé lanh lợi, hiểu biết nhiều, nhưng bây giờ đã trở thành một người già nua, nghèo khổ, đần độn, mụ mẫm, phải chịu đựng số phận.
→ Sự suy thoái của con người và xã hội.
– Nhân vật Thủy Sinh: Giống hệt bố về tính cách nhút nhát, chỉ dám núp sau lưng bố, so với Nhuận Thổ 20 năm trước “gầy còm, vàng vọt cổ không đeo vòng bạc”.
→ Sự thay đổi trong cách sống và tinh thần của người dân quê hương. Tác giả cũng thể hiện sự lo ngại về tương lai của thế hệ sau, liệu chúng có giống như Nhuận Thổ hay Thủy Sinh.
→ Tác giả muốn đưa ra thông điệp rằng, viết về hiện thực của xã hội đương thời.
– Tâm trạng nhân vật “tôi” trên đường rời quê nhà:
Thời gian: Buổi chiều hoàng hôn, tạo bố cục đối xứng giữa đầu và cuối.
Tâm trạng: Không cảm thấy lưu luyến, thấy mình cô đơn và bị áp lực.
Ước mơ: Mơ về một cuộc sống mới, tươi đẹp hơn hiện tại, với người dân thân thiện và tử tế.
Mong muốn: Hy vọng rằng thế hệ sau sẽ không phải trải qua những khó khăn giống như chúng tôi đang trải qua.
– “Tôi hy vọng chúng sẽ được sống trong một làng quê tươi đẹp, nơi mà không ai cảm thấy bị áp bức”.
Câu 2: Nhân vật Nhuận Thổ
Khi nhân vật Thổ còn nhỏ:
Anh là một đứa trẻ cường tráng, thông minh, vui vẻ và cởi mở, có tình cảm chân thành và trìu mến đối với “tôi”, không hề nao núng trước sự khác biệt về địa vị xã hội hay giai cấp.
Khuôn mặt tròn trịa, nước da bánh mật, đầu đội chiếc mũ lông nhỏ xíu, cổ đeo chiếc vòng bạc sáng loáng cho thấy Nhuận Thổ là một cậu bé nông dân có cuộc sống không thiếu thốn, nếu không muốn nói là đủ đầy.
Chuyện Nhuận Thổ đi bẫy chim mùa đông, những lần về quê biển, chuyện canh dưa, đuổi bắt cá trê, nhặt vỏ sò đủ loại chứng tỏ anh lớn lên trong môi trường thiên nhiên rộng lớn, phong phú, cùng với đời sống lao động nông thôn.
Tình cảm của Nhuận Thổ dành cho “tôi” rất trong sáng, hồn nhiên giữa những người đồng trang lứa, không bị ảnh hưởng bởi sự khác biệt về giai cấp hay địa vị xã hội.
– Khi Nhuận Thổ trưởng thành, khuôn mặt tròn trĩnh và nước da bánh mật trước đây đã thay đổi thành màu vàng sạm và có thêm những nếp răn sâu hoắm. Cặp mắt giống hệt cặp mắt của bố anh ngày trước, với mi mắt viền đỏ húp mọng lên. Anh đội một chiếc mũ lông chiên rách tươm và mặc một chiếc áo bông mỏng dính. Người anh co ro cúm rúm, tay cầm một bọc giấy và một tẩu thuốc lá dài.
Bàn tay của Nhuận Thổ cũng không còn như bàn tay của “tôi” còn nhớ. Họng hào, lanh lẹn, mập mạp và cứng rắn đã thay đổi thành vừa thô kệch vừa nặng nề, nứt nẻ như vỏ cây thông. Cuộc sống khó khăn, thiếu thốn vì đông con, mất mùa, thuế nặng, lính tráng, trộm cướp và quan lại đã khiến Nhuận Thổ trở nên mụ mẫm.
Sự thay đổi tính cách của Nhuận Thổ và trong quan hệ với “tôi” được thể hiện qua sự khúm núm và lời chào “bẩm ông” khi gặp. Sự thay đổi đó đã khiến “tôi” đau xót đến điếng người vì nhận ra rằng giữa hai người đã có một bức tường dày ngăn cách, không thể vượt qua được.
Tuy nhiên, điều không thay đổi ở Nhuận Thổ là tình cảm quý trọng đối với “tôi” – người bạn thời niên thiếu. Điều này được thể hiện khi dù rất nghèo và giữa mùa đông không có sản vật gì, Nhuận Thổ vẫn tặng “tôi” một gói đậu xanh phơi khô.
– Các nguyên nhân và ý nghĩa của sự thay đổi được trình bày như sau:
- Gia đình Nhuận Thổ có nhiều con, cảnh khó khăn vì đói nghèo.
- Xã hội phong kiến bất công và thối nát đã làm biến đổi tính cách con người.
- Sự thay đổi của Nhuận Thổ cho thấy tình trạng bần cùng của người nông dân, đồng thời thể hiện tình trạng nghèo khổ của nông thôn Trung Quốc thời đó.
- Tình trạng mụ mẫm, thái độ cam chịu của Nhuận Thổ và số phận của người nông dân Trung Quốc thể hiện mối nguy hiểm, nỗi lo lắng và sự đau đớn của tác giả.
Câu 3: Ý nghĩa hình ảnh con đường làng:
- Con đường sông, đường thủy (nghĩa đen): nó tượng trưng cho cuộc sống, đầy những chông gai và khó khăn. Nhưng dù có bao nhiêu gian khổ, con đường đó vẫn tiếp tục đi, vượt qua mọi trở ngại để đến được đích.
- Con đường cũng là biểu tượng cho sự phát triển và đổi mới của dân tộc Trung Quốc. Tương tự như cách mà một con đường có thể được mở rộng và cải tạo để phục vụ tốt hơn cho người dân, các nhà văn hy vọng rằng sự tiến bộ và thay đổi của xã hội cũng sẽ đem lại một tương lai tươi sáng cho toàn dân tộc.
⇒ Từ đó, ta có thể rút ra ý nghĩa rằng cuộc sống luôn có những thử thách và gian khổ, nhưng quan trọng là chúng ta phải kiên trì và vượt qua chúng để đến được đích cuối cùng. Đồng thời, ta cũng hy vọng vào sự phát triển và đổi mới của xã hội, cũng như tinh thần năng động và sáng tạo của thế hệ trẻ.
