Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại đồng thời trong bài thơ Chiều tối đã mang đến cả nét truyền thống và nét mới cho tác phẩm, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
1. Yêu cầu của đề “ Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối “:
– Yêu cầu: phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại qua bài Chiều tối.
– Khối Tư Liệu Và Bằng Chứng: Đặc Sắc Từ Ngữ Và Chi Tiết Trong Bài Thơ Chiều tối Của Hồ Chí Minh.
– Phương pháp lập luận cơ bản: Phân tích.
2. Dàn ý chi tiết phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại của bài thơ Chiều Tối:
2.1. Mở bài:
– Bài thơ “Chiều tối” trích từ bài thơ “”Nhật ký trong tù” ” là một bài thơ thành công không chỉ về nội dung mà còn thể hiện khả năng nghệ thuật của tác giả trong việc sử dụng kết hợp các yếu tố cổ điển và hiện đại.
2.2. Thân bài:
Yếu tố cổ điển trong bài:
– Thể hiện trong các hình ảnh thơ quen thuộc:” Cánh chim, chòm mây, con người “.
– Thể hiện đầy đủ qua bút pháp tả cảnh ngụ tình độc đáo: bộc lộ tâm trạng một cách quá thiên nhiên.
– Thể hiện từ thời gian nghệ thuật trong bài.
– Thể hiện trong bút pháp điểm xuyết và nhãn tự “hồng”.
Yếu tố hiện đại trong bài:
– Thể hiện từ tâm trạng của nhân vật trữ tình: buồn mà không bi lụy, hành động và sự cố gắng.
– Hình ảnh hài hoà với thiên nhiên và con người lao động, con người nổi bật làm trung trong tâm tác phẩm.
– Tinh thần và sự lạc quan trong gian khó của Bác Hồ.
– Tứ thơ được tác giả vận động theo sự phát triển.
2.3. Kết bài:
– Tôn lên vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại đã góp phần làm nên thành công của bài thơ Chiều tối và phong cách thơ Hồ Chí Minh.
– Hình ảnh nhân vật trữ tình hiện lên như thế: Bác vừa có tâm hồn thi sĩ, vừa có nhân cách của người chiến sĩ. Bác có một tâm hồn lạc quan, yêu thiên nhiên, yêu cuộc sống và có nghị lực phi thường.
3. Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Chiều tối hay chọn lọc:
Hồ Chí Minh là lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam, người chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam, đồng thời Người còn là nhà thơ lớn, danh nhân văn hóa thế giới. Mặc dù văn chương không phải là sự nghiệp chính của Bác nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho nền văn học nước nhà một số lượng lớn các tác phẩm văn, thơ có giá trị. Hơn hết, “Nhật kí trong tù” là một tập thơ đặc sắc cả về nội dung và nghệ thuật, đặc biệt là “Chiều tối” kết hợp hài hòa giữa nét cổ điển và hiện đại.
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”
“Nhật kí trong tù”là tập thơ gồm đầy đủ 134 bài thơ chữ Hán được viết trong thời gian Bác Hồ bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam và đày đến các nhà tù. Tập thơ thể hiện sinh động phong cách thơ Hồ Chí Minh với sự kết hợp hài hòa giữa vẻ đẹp cổ điển và hiện đại. Thứ nhất, quy chiếu màu sắc cổ điển trong thơ là nói đến những yếu tố nghệ thuật và nội dung có ảnh hưởng rõ rệt của văn học phương Đông, chủ yếu là thơ Đường, còn màu sắc hiện đại là sự cách tân về nghệ thuật và nội dung, mang tinh thần văn học phương Đông trong những bài thơ của Bác giải thích điều đó, chúng ta hiểu rằng Hồ Chí Minh xuất thân trong một gia đình có truyền thống Nho học, cha là một nhà Nho, mẹ là người rất am hiểu sâu rộng ca dao nên Bác rất tự nhiên tiếp xúc văn học từ nhỏ. Ngoài ra, Bác còn theo học các trường phương Tây và bôn ba nước ngoài hơn 30 năm, đã học hỏi được nhiều điều từ văn học phương Tây và vận dụng vào các tác phẩm của mình. Và với sự tài hoa của ngòi bút, nét cổ điển và hiện đại được kết hợp rất hài hòa.
Thứ nhất, nét cổ điển của bài thơ được thể hiện bằng thơ chữ Hán và thể thơ thất ngôn tứ tuyệt, một thể thơ tiêu biểu và nổi tiếng của thơ Đường Trung Quốc, đòi hỏi phải diễn đạt súc tích. Vì vậy, bài thơ chỉ miêu tả trong 28 chữ Phong cảnh thiên nhiên và vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh. Ngoài ra, chủ đề của bài thơ – phong cảnh thiên nhiên – là một chủ đề nổi tiếng mà các nhà thơ cổ đại đã sử dụng rất nhiều.
“Chim mỏi về rừng tìm chỗ ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa từng không”
Câu thơ mở đầu như mở ra cánh cửa rừng chiều. Khung cảnh có phần hiu quạnh được tác giả gợi ra theo bút pháp ước lệ tượng trưng của thơ cổ và thể hiện chính xác hoàn cảnh của Bác. Chỉ với hai nét bút và góc nhìn hướng lên trên, người tù đã dễ dàng chụp được hình ảnh”cánh chim bay” và “chòm mây trôi”. Hai hình ảnh này trông tự nhiên, hài hòa và cũng như tương phản. Lối ngắt câu, nghệ thuật tượng trưng ước lệ được vận dụng sáng tạo. Không có từ chỉ thời gian nhưng người đọc vẫn có cảm giác trời đã về chiều. Nhìn đàn chim bay, mây trôi, ta cảm thấy bầu trời bây giờ rộng hơn, đồ sộ hơn, đáng sợ hơn, nỗi cô đơn vì thế mà tăng lên, cánh chim nhỏ cũng nhỏ bé, cô đơn hơn. Bóng tối dường như đi theo đôi cánh của con chim có mặt khắp nơi. Câu thơ gợi lại hình ảnh con chim trong bài thơ xưa tả cảnh chiều tối. Như Nguyễn Du trong Truyện Kiều đã viết trong truyện:
“Chim hôm thoi thót về rừng”.
Hay nhà văn nữ lưu tài danh của dân tộc – bà Huyện Thanh Quan cũng viết:
“Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi”.
Cũng như Lý Bạch – một nhà thơ lớn của Trung Quốc viết trong “Độc tọa Kính Đình Sơn”:
“Chúng điểu cao phi tận
Cô vân độc khứ nhàn”.
Trong khi cánh chim ngày xưa của Lí Bạch dường như bay lên không trung rồi biến mất vào cõi vĩnh hằng thì trong thơ Bác, cánh chim chỉ chuyển từ trạng thái bay sang nghỉ ngơi rồi lại tiếp tục bay. Ở đây, hình ảnh con chim lẻ loi và đám mây lẻ loi dường như mang theo nỗi lòng của nhà văn dù đi đến đâu trong cảnh tha hương nhưng không chia sẻ nỗi niềm. Nỗi đau của anh là do cảnh vật gây ra, nhưng anh đồng cảm và hòa hợp với tạo hóa thiên nhiên quanh mình. Đằng sau khung cảnh ấy, người ta thấy được phong thái hào hiệp của một người đàn ông dù mất tự do nhưng vẫn làm chủ được mình trong mọi tình huống. Chính những điều đó đã cho thấy vẻ đẹp hiện đại của thơ Bác nằm trong và hài hòa với chất liệu thơ cổ điển.
Trong hai khổ thơ sau, hình ảnh cuộc sống thường ngày của người dân xóm núi được tái hiện rất chân thực.
“Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết lò than đã rực hồng”
Trong khi hai khổ thơ đầu hơi u tối, hiu quạnh thì hai khổ thơ tiếp theo với hình ảnh “cô em xóm núi xay ngô tối” lại toát lên vẻ đẹp khỏe khoắn, tươi trẻ tràn đầy sức sống. Tác giả đã sử dụng thành công nghệ thuật vẽ mây họa trăng truyền thống, nói về bóng tối trong khoảng không gian vùng cao về đêm với hình ảnh núi đôi. Hình ảnh thơ vừa giản dị vừa độc đáo nhấn mạnh nét mới mẻ, hiện đại của bài thơ. Hơn nữa, hình ảnh thơ luôn vận động từ ánh sáng đến tương lai: hình ảnh đàn chim bay, hình ảnh đám mây bồng bềnh, hình ảnh người lao động, thậm chí thời gian cũng vận động từ chiều đến tối. Tâm trạng của nhân vật trữ tình cũng chuyển từ cô đơn buồn bã sang vui tươi, hứng khởi. Cách chụp ảnh và quan sát của tác giả từ cao xuống thấp, từ xa đến gần. Nhãn tự “hồng” của bài thơ có sức xuyên thấu lớn. Bóng hồng ấm áp xua đi bóng tối và cái lạnh của núi rừng, nhân lên niềm vui và sự lạc quan của con người, củng cố và rèn giũa ý chí của người chiến sĩ cách mạng trong chiến tranh.
Qua ngòi bút tài hoa của Hồ Chí Minh, vẻ đẹp cổ điển và hiện đại hòa quyện một cách hài hòa, hoàn hảo tạo nên phong cách thơ Hồ Chí Minh độc đáo, giúp người đọc hình dung được chân dung Người đầy đủ, rõ nét. Ngoài ra, các biện pháp nghệ thuật được vận dụng rất sáng tạo: nét chấm phá, ước lệ tượng trưng, vẽ mây họa trăng, lấy điểm để hình dung, hình dung hiện thực. Đọc bài thơ, ta còn cảm nhận được Hồ Chí Minh là người luôn lạc quan, bình tĩnh trong mọi tình huống, luôn hướng tới, hướng tới tương lai, luôn biết làm chủ mình trong những hoàn cảnh khó khăn nhất.
Bài thơ bốn câu vỏn vẹn 28 chữ của Hồ Chí Minh đã dựng thành công hình ảnh phong cảnh thiên nhiên và chân dung người lao động xóm núi. Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại đồng thời trong bài thơ Chiều tối đã mang đến cả nét truyền thống và nét mới cho tác phẩm, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. Qua đó cũng cho thấy tinh thần của người chiến sĩ Cách mạng dẫu là trong lúc gian khó nhất vẫn luôn còn niềm tin, quyết tâm chiến thắng bảo vệ Tổ quốc.
