Sau dấu chấm phẩy, dấu gạch ngang viết hoa hay viết thường?

1. Sau dấu chấm phẩy, dấu gạch ngang viết hoa hay viết thường? 

Nghị định 30 Về công tác văn thư quy định rằng sau dấu chấm câu (.), sau dấu chấm hỏi (?), và sau dấu chấm than (!), cũng như khi xuống dòng, phải viết hoa chữ cái đầu tiên của câu hoàn chỉnh. Tuy nhiên, không có quy định nào trong Nghị định 30 yêu cầu viết hoa chữ cái đầu tiên sau dấu chấm phẩy. Do đó, sau dấu chấm phẩy thì không cần phải viết hoa.

2. Cách viết hoa danh từ riêng chỉ người: 

Thông thường, khi đặt tên cho người, chúng ta sử dụng danh từ riêng và phải tuân thủ nguyên tắc viết hoa các chữ cái đầu tiên của từ đó. Đối với tên người Việt Nam, ta viết hoa chữ cái đầu của từng âm tiết trong danh từ riêng. Ví dụ: Hồ Chí Minh, Hùng Vương, Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Nguyễn Huệ, Võ Nguyên Giáp, Trường Chinh, Lê Duẩn, Nguyễn Văn Linh, Trần Đại Quang, Nguyễn Phú Trọng, Nguyễn Ái Quốc… Ngoài ra, tên hiệu và tên gọi của nhân vật lịch sử cũng được viết hoa chữ cái đầu của tất cả các âm tiết. Ví dụ: Ông Gióng, Vua Hùng, Bác Hồ, Bà Triệu, Cụ Hồ,…

Đối với tên người nước ngoài được phiên âm sang tiếng Việt bằng âm Hán – Việt, ta viết theo nguyên tắc của tên người Việt Nam. Ví dụ: Thành Cát Tư Hãn, Dương Dương, Kim Nhật Thành, Triệu Lệ Dĩnh, Mao Trạch Đông… Trong khi đó, đối với trường hợp phiên âm không sang âm Hán – Việt (phiên âm trực tiếp sát cách đọc), chúng ta viết hoa chữ cái đầu của âm tiết đầu tiên trong mỗi thành phần. Ví dụ: Vla-đi-mia I-lích Lê-nin, Phri-đrích Ăng-ghen, Barack Obama, Albert Einstein, Marie Curie, Stephen Hawking, Steve Jobs, Mark Zuckerberg, Taylor Swift…

3. Cách viết hoa tên địa lý:

3.1. Tên địa lý Việt Nam:

Khi viết tên địa lý ở Việt Nam, chúng ta cần tuân theo một số quy tắc cụ thể. Trước tiên, tên đơn vị hành chính sẽ được cấu tạo bằng cách kết hợp danh từ chung với tên riêng của đơn vị đó. Danh từ chung bao gồm các đơn vị hành chính như tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, xã, phường, thị trấn. Các tên đơn vị hành chính này sẽ được viết hoa chữ cái đầu của từng âm tiết tạo thành tên riêng, không dùng gạch nối.

Nếu tên đơn vị hành chính được cấu tạo bởi danh từ chung kết hợp với chữ số, tên người hoặc tên sự kiện lịch sử, thì tên đơn vị hành chính đó sẽ được viết hoa cả danh từ chung.

Có hai trường hợp đặc biệt khi viết hoa tên địa lý ở Việt Nam là Thủ đô Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh.

Khi tên địa lý được cấu tạo bởi danh từ chung chỉ địa hình như sông, núi, hồ, biển, cửa, bến, cầu, vũng, lạch, vàm… kết hợp với danh từ riêng chỉ có một âm tiết trở thành tên riêng của địa danh đó, chúng ta sẽ viết hoa tất cả các chữ cái tạo nên tên địa danh đó.

Khi danh từ chung chỉ địa hình đi liền với danh từ riêng, chúng ta sẽ chỉ viết hoa danh từ riêng, không viết hoa danh từ chung. Ví dụ như biển Cửa Lò, sông Vàm Cỏ, nhà thờ Đức Bà, chợ Rồng, chợ Xanh, chợ Bến Thành, vịnh Hạ Long.

Đối với tên địa lý chỉ một vùng, miền hoặc khu vực nhất định được cấu tạo bằng từ chỉ phương hướng kết hợp với từ chỉ phương hướng khác, thì viết hoa tất cả các chữ cái đầu tiên của các âm tiết tạo thành tên gọi đó. Ví dụ: Đông Bắc, Nam Bộ, Trung Bộ, Tây Bắc, Bắc Bộ,..

3.2. Tên địa lý nước ngoài phiên âm chuyển sang tiếng Việt:

Tương tự như cách viết hoa tên riêng và tên địa lý trong nước, khi chuyển phiên âm tên địa lý nước ngoài sang tiếng Việt, cũng có những quy tắc cần tuân theo để viết hoa đúng chuẩn:

– Nếu tên địa lý phiên âm sang âm Hán – Việt thì viết hoa theo quy tắc viết hoa tên địa lý Việt Nam. Ví dụ: Bắc Kinh (Beijing), Pháp (France), Anh (England), Mỹ (America)…

– Nếu tên địa lý phiên âm không sang âm Hán – Việt thì viết hoa theo quy tắc viết hoa tên người nước ngoài. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tên địa danh phải được sử dụng rộng rãi và chính thức trong ngôn ngữ Việt Nam. Ví dụ: Men-bơn (Munich), Mát-xcơ-va (Moscow), Xô-ma-li (Somalia), Gi-bu-ti (Djibouti)…

– Trong trường hợp tên địa danh nước ngoài được sử dụng trong tiếng Việt một cách thông dụng, thì viết theo cách phổ biến nhất. Ví dụ: Paris (Pháp), Tokyo (Nhật Bản), Sydney (Úc), Bangkok (Thái Lan)…

– Nếu tên địa danh nước ngoài bao gồm nhiều từ, thì viết hoa chữ cái đầu của từ đầu tiên và từ có ý nghĩa quan trọng nhất trong tên địa danh đó. Ví dụ: New York (Mỹ), Rio de Janeiro (Brazil), Hoa Kỳ (United States)…

– Ngoài ra, còn có một số tên địa danh nước ngoài được phổ biến trong tiếng Việt và có phương pháp viết hoa riêng. Ví dụ: Moscow (Mát-xcơ-va), Munich (Men-bơn), London (Luân Đôn), Singapore (Xin-ga-po), Seoul (Xéo-ôn), Sydney (Xít-nê)…

Tổng quát, việc viết hoa tên địa lý nước ngoài phiên âm sang tiếng Việt đòi hỏi sự chính xác và trung thực, đảm bảo tôn trọng văn hóa và ngôn ngữ của đất nước đó.

4. Cách viết hoa tên cơ quan, tổ chức: 

Việc viết hoa tên cơ quan, tổ chức ở Việt Nam là một quy định quan trọng trong văn bản chính thức. Cụ thể, chúng ta nên viết hoa chữ cái đầu của các từ hoặc cụm từ chỉ loại hình, chức năng, lĩnh vực hoạt động của cơ quan, tổ chức.

Ví dụ, khi viết văn bản, ta cần phải sử dụng viết hoa đúng chính tả cho các tên cơ quan, tổ chức như: Văn phòng Chủ tịch nước, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Y tế, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Hội đồng nhân dân tỉnh Cà Mau, Tổng cục Thuế, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp, Tòa án nhân dân tối cao, Tổng cục Thống kê,  Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, và nhiều cơ quan, tổ chức khác.

Ngoài ra, cần lưu ý đối với một số tên cơ quan, tổ chức đặc biệt thì viết hoa các chữ cái đầu là rất quan trọng, như Tổng cục Thanh tra Chính phủ, Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam, Cục Đường bộ Việt Nam, Văn phòng Trung ương Đảng, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông đường sắt đô thị Hà Nội, Tổng cục Hải quan Việt Nam, Tổng cục Bảo vệ Môi trường, Tổng cục Đường thủy nội địa, và Tổng cục Hậu cần Quân đội.

Để viết đúng chính tả và tránh nhầm lẫn, ta cần phải thường xuyên cập nhật các thông tin mới nhất về tên các cơ quan, tổ chức và tên riêng của người, địa danh trong văn bản. Việc sử dụng đúng chính tả sẽ giúp cho văn bản của chúng ta trở nên chuyên nghiệp và dễ hiểu hơn.

Để viết đầy đủ và đúng cách tên cơ quan, tổ chức nước ngoài trong văn bản tiếng Việt, chúng ta cần tuân thủ một số quy tắc sau đây:

– Nếu tên cơ quan, tổ chức nước ngoài đã được dịch nghĩa ra tiếng Việt, ta sẽ viết hoa chữ cái đầu của từ hoặc cụm từ chỉ loại hình, chức năng hoặc lĩnh vực hoạt động của cơ quan, tổ chức đó. Ví dụ: Tổ chức Y tế Thế giới (World Health Organization), Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (North Atlantic Treaty Organization – NATO), Tổ chức Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – UNESCO).

– Nếu tên cơ quan, tổ chức nước ngoài đó không được dịch ra tiếng Việt, chúng ta sẽ sử dụng phiên âm theo cách viết tắt trong nguyên ngữ hoặc chuyển tự La-tinh nếu nguyên ngữ không thuộc hệ La-tinh. Khi viết tắt tên cơ quan, tổ chức này, ta cũng cần in hoa toàn bộ các chữ cái. Ví dụ: Liên Hợp Quốc (United Nations – UN), Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization – WTO), Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (Association of Southeast Asian Nations – ASEAN).

Ngoài ra, trong trường hợp viết văn bản tiếng Anh, chúng ta sẽ áp dụng quy tắc viết tên cơ quan, tổ chức nước ngoài theo đúng chuẩn của ngôn ngữ này. Thường thì khi viết tiếng Anh, ta sẽ viết tắt tên cơ quan, tổ chức nước ngoài và in hoa toàn bộ các chữ cái của tên viết tắt đó.

5. Các trường bắt buộc viết hoa:

Các trường hợp đặc biệt phải viết hoa chữ cái đầu để thể hiện sự trọng vọng và tôn trọng đối với danh từ hoặc cụm từ đó. Nếu không sử dụng đúng cách, điều này có thể gây nhầm lẫn và hiểu lầm về ý nghĩa của câu. Các trường hợp cần viết hoa bao gồm:

Những danh từ thuộc trường hợp đặc biệt như “Nhân dân” và “Nhà nước”.

– Tên các huân chương, huy chương và danh hiệu vinh dự. Chúng ta nên viết hoa chữ cái đầu của các âm tiết tạo thành tên riêng cũng như các từ chỉ thứ, hạng. Ví dụ như “Nghệ sĩ Nhân dân”, “Huân chương Sao vàng”, “Anh hùng Lao động”, …

– Tên các chức vụ, học vị và danh hiệu. Trong trường hợp tên chức vụ hoặc học vị đi liền với tên người, chúng ta nên viết hoa tên chức vụ hoặc học vị đó. Ví dụ như “Giáo sư Tôn Thất Tùng”, “Thủ tướng Chính phủ”, “Chủ tịch Quốc hội”…

– Danh từ chung đã riêng hóa. Trong trường hợp này, chúng ta nên viết hoa chữ cái đầu của từ hoặc cụm từ chỉ tên gọi đó khi dùng trong một nhân xưng đứng độc lập và thể hiện sự trân trọng. Ví dụ như “Đảng” (chỉ Đảng Cộng sản Việt Nam), “Bác”, “Người” (chỉ Chủ tịch Hồ Chí Minh), …

– Tên các ngày lễ, ngày kỷ niệm. Chúng ta nên viết hoa chữ cái đầu của các âm tiết tạo thành tên gọi ngày lễ hoặc ngày kỷ niệm để thể hiện sự trọng vọng và tôn trọng đối với ngày đó. Ví dụ như “Ngày Quốc tế Lao động 1/5”, “Ngày Tổng tuyển cử đầu tiên”, “Ngày Quốc khánh 2/9”, “Ngày Phụ nữ Việt Nam 20/10″…

– Viết hoa chữ cái đầu của các loại văn bản, phần, chương, mục, tiểu mục, điều, năm âm lịch, ngày tết, ngày và tháng trong năm, các sự kiện lịch sử và các triều đại, cũng như tên các tác phẩm, sách báo, tạp chí là một quy tắc phổ biến trong viết chữ.

Đối với các loại văn bản, viết hoa chữ cái đầu của tên loại văn bản và chữ cái đầu của âm tiết thứ nhất tạo thành tên gọi của văn bản nếu nói đến một văn bản cụ thể, như Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Lao động… Cũng như viết hoa chữ cái đầu của phần, chương, mục, tiểu mục, điều của một văn bản nếu viện dẫn văn bản đó, như Căn cứ điểm b khoản 2 Điều 103 Mục 5 Chương XII Phần I Bộ luật Hình sự.

Trong khi đó, viết hoa chữ cái đầu của tất cả các âm tiết tạo thành tên gọi khi đề cập đến các năm âm lịch, như Mậu Tuất, Kỷ Tỵ, Mậu Thân,Tân Hợi… Tên các ngày tết cũng được viết hoa chữ cái đầu của âm tiết thứ nhất tạo thành tên gọi, như tết Nguyên đán, tết Trung thu.

Trong khi đó, tên các ngày trong tuần và tháng trong năm được viết hoa chữ cái đầu của âm tiết chỉ ngày và tháng trong trường hợp không dùng chữ số, như thứ Hai, thứ Ba, tháng Sáu, tháng Năm,…