Sơ đồ tư duy Một người Hà Nội của Nguyễn Khải dễ nhớ

1. Sơ đồ tư duy Một người Hà Nội dễ nhớ:

2. Tác giả Nguyễn Khải:

2.1. Tiểu sử và chặng đường sáng tác của Nguyễn Khải:

Nguyễn Khải tên thật là Nguyễn Mạnh Khải, sinh ngày 3 tháng 12 năm 1930 tại Hà Nội. Sinh ra ở thành phố Nam Định, thời trẻ ông làm quan nhiều nơi. Khi tôi học cấp ba, tôi đã gặp Cách mạng Tháng Tám. Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, Nguyễn Khải tham gia tự vệ chiến đấu ở thị xã Hưng Yên, rồi đi bộ đội, làm y tá rồi làm báo.

Năm 1951, Nguyễn Khải vào học lớp mỹ thuật ở Thanh Hóa. Trong thời gian này, anh đã xuất bản truyện ngắn đầu tiên của mình: Năm 1957, ông xuất bản truyện Vừa xây (được Giải khuyến khích của Hội Văn nghệ Việt Nam 1951-1952). Tuy nhiên, phải đến Xung kích (truyện, phần I – 1959, phần II – 1962), Nguyễn Khải mới trở thành cây bút được nhiều người chú ý.

Sau đó, trong thời kỳ miền Bắc vận động hợp tác hóa nông nghiệp, Nguyễn Khải được coi là cây bút xuất sắc với hàng loạt tác phẩm như Mùa lạc (1960), Hay đi xa hơn (1963), Người về  1964. Thời chống Mỹ, ông là nhà văn nhạy bén với thời cuộc, Nguyễn Khải ưu tiên viết về đề tài người lính với các tác phẩm: Họ Sống Và Chiến Đấu (bút ký – 1966), Dương Trọng Mây (truyện – 1970), Ra đảo (truyện – 1970), Người lính (truyện – 1973)…

Sau năm 1975, khi đất nước thống nhất, Nguyễn Khải chuyển vào sống ở Thành phố Hồ Chí Minh. Ông vẫn phát huy sở trường của mình với những suy tư nhạy cảm về những vấn đề thời sự nóng hổi với các tác phẩm như Cách mạng (kịch – 1976), Tháng ba Tây Nguyên (bút ký – 1976), Cha và con (tiểu thuyết 1979), Gặp nhau cuối năm (1982). Và trong thời kỳ đất nước đổi mới, ông có Một Người Hà Nội (truyện ngắn – 1989), Một Thời Gió Bụi (Truyện Ngắn – 1993), Ông Đại tá và Lão (Truyện ngắn – 1993), Hà Nội. trong mắt em (tập truyện ngắn 1995)…

Năm 1988, ông rời quân đội với quân hàm đại tá về công tác tại Hội Nhà văn Việt Nam. Nguyễn Khải từng là Ủy viên Ban Chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam khóa II, III, Phó Tổng thư ký khóa III. Ông là đại biểu Quốc hội khóa VII.

Năm 1982, ông được Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam với tiểu thuyết “Gặp gỡ cuối năm”. Năm 2000, nhà văn được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh lần thứ hai về Văn học Nghệ thuật. Nguyễn Khải qua đời ngày 15 tháng 1 năm 2008 tại Thành phố Hồ Chí Minh vì bệnh tim. Ông có ba người con, hai trai một gái, trong đó con trai út là Nguyễn Khải Hoàn, Chủ tịch Tập đoànbất động sản Khải Hoàn Land.

2.2. Sự nghiệp sáng tác của nhà văn Nguyễn Khải:

Sáng tác của Nguyễn Khải khá đa dạng, gồm: viết về quân đội trong những năm kháng chiến chống Mỹ cứu nước, viết về nông thôn trong công cuộc xây dựng cuộc sống mới, viết về những vấn đề chính trị – xã hội và cuộc sống đời thường, trí tuệ và tinh thần của nhân dân con người trước những biến đổi phức tạp của thời cuộc. Tác phẩm của nhà văn Nguyễn Khải thể hiện sự nhạy bén và cách khám phá các vấn đề xã hội của ông.

Ông là nhà văn có sức viết dồi dào, phong cách độc đáo, đã đóng góp cho nền văn học cách mạng nhiều tác phẩm thực sự có giá trị về tư tưởng và nghệ thuật. Tác phẩm của nhà văn thể hiện cái nhìn tỉnh táo, sắc sảo, khả năng phân tích tâm lý lão luyện, càng về sau, tác phẩm càng triết lý. Từ những vấn đề thời sự, nhà văn Nguyễn Khải đã biết suy nghĩ từ nhiều góc độ khác nhau và từ đó có nhiều khám phá về tính thời sự của con người, lẽ sống, lí tưởng, hành vi của trẻ thơ.

Đặc biệt, tiểu thuyết Mùa thu cũng đã ghi nhiều dấu ấn trong đời sống văn học và được trích dẫn trong sách giáo khoa. Bên cạnh đó, trong SGK Ngữ văn lớp 12 mới, tác phẩm này đã được thay bằng Một người Hà Nội, cũng là một truyện ngắn xuất sắc của ông.

3. Hoàn cảnh ra đời của một người Hà Nội:

– Tác phẩm in trong tập truyện ngắn cùng tên (1990) của Nguyễn Khải.

– Hoàn cảnh ra đời: 19/01/1990, khi đất nước có nhiều thăng trầm và biến động, những giá trị truyền thống cũng dần phai nhạt, đặc biệt là những giá trị truyền thống của người Hà Nội.

4. Tìm hiểu về nhân vật bà Hiền:

– Tác giả giới thiệu bà Hiền một cách trìu mến: “Chúng cháu gọi bà là bà Hiền, chị song sinh với mẹ già của cháu” => Cách dẫn dắt giản dị, tự nhiên => Tăng tính chân thực, thuyết phục cho câu chuyện.

– Trong tâm tư nhân vật “tôi” “cô Hiền đúng là tư sản”:

+ Xuất thân trong một gia đình giàu có, lương thiện: mẹ bán mắm, cha đỗ tú tài, yêu thích văn thơ, dạy con theo khuôn phép của quan trường. Cô Hiền xinh đẹp, thông minh, được gia đình cho mở phòng tiếp khách văn học.

+ Nhà chị nằm ngay mặt đường lớn, quần áo cũng sang chảnh, đồ ăn không giống số đông.

+ Bà Hiền đã tìm cách thích nghi với cuộc sống mới mà vẫn giữ nếp sống, nếp nghĩ của mình.

* Nhà văn đã đặt nhân vật trước những sự kiện trọng đại của đất nước. Đồng thời, ông tập trung kể về lối sống, cách ứng xử của bà Hiền trong quan hệ với họ hàng, bạn bè. Ở góc độ văn hóa, ông đã phát hiện và thể hiện những nét đẹp trong nhân cách của bà. Lời kể của nhân vật độc đáo, sinh động:

– Một người phụ nữ sắc sảo, tinh tế: Sau khi kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Pháp, bà Hiền vừa cố gắng thích nghi với chế độ mới vừa giữ lối sống, nếp nghĩ.

+ Bà mạnh dạn, thẳng thắn bày tỏ suy nghĩ của mình trước những điều phi lý của chế độ mới: bà không thích cách người trong gia đình gọi nhau là “đồng chí”. Cô không thích cách chính phủ can thiệp quá nhiều vào những chuyện vặt vãnh trong cuộc sống của người dân. Cô nói: “Đang vui, nói hơi nhiều, phải nghĩ đến chuyện làm ăn!

+ Với những người giúp việc, bà Hiền coi họ như người thân, coi tình nghĩa như người thân trong gia đình.

Với lần này, bà Hiền cũng tỏ rõ thái độ. Khi người cháu hỏi bà về thành phần giai cấp sao không phải đi cải tạo, bà cười: “Con không đủ tư cách”, rồi thản nhiên: “Mày có cái mặt tư sản lắm, nếu không bóc lột bất cứ ai, làm thế nào mày có thể trở thành một tư sản?”

– Một người phụ nữ thông minh, quyết đoán, thực tế và rất giỏi tính toán:

+ Bà tính trước mọi việc: Sau khi Hà Nội giải phóng, bà có hai căn biệt thự, năm 1956, bà bán căn nhà ở Hàng Bún…, chồng muốn mua máy in, bà hỏi ngay: “Anh có chưa? Người chồng rụt rè rút lui ngay trước những câu hỏi nhiều nhưng rất đúng lúc của vợ .

+ Bản tính bà Hiền là làm, không để ý đến những lời đàm tiếu của thiên hạ. Cô thẳng thắn tuyên bố: “Cả đời tôi chưa bao giờ bị cám dỗ, kể cả chế độ”: lấy chồng, sinh con.

– Người phụ nữ quán xuyến mọi việc, như “nội tướng” trong gia đình:

Bà Hiền đặc biệt quan tâm và đề cao vai trò của người phụ nữ trong gia đình. Theo cô, phụ nữ không chỉ nội trợ mà còn là “nội tướng”.

+ Gần 30 tuổi mới lập gia đình, không gả làm quan nhưng cũng không hứa hẹn gì với những bậc hiền tài, tuấn kiệt. Cô chọn một cô giáo tiểu học đàng hoàng, hiền lành để kết bạn trăm năm => Cô có thái độ nghiêm túc với hôn nhân, đặt trách nhiệm nuôi dạy con cái lên hàng đầu.

+ Sinh con: Với chị, trách nhiệm quan trọng của người làm cha mẹ là xây dựng tính cách và chuẩn bị cho con cái một tương lai tốt đẹp. Tình yêu con của Hiền là tình yêu khôn ngoan của một người mẹ có tầm nhìn.

+ Cô quan tâm, dạy dỗ các cháu từ nhỏ, từ những việc nhỏ. Khi ngồi vào bàn ăn, mẹ thường chú ý đến cách ngồi, cách cầm bát đũa, cách múc canh, cách nói chuyện trong bữa ăn. Cô ấy không coi những chuyện đó là chuyện vặt vãnh mà là văn hóa của con người. Hơn nữa, đó là nét văn hóa của người Hà Nội. Bà khuyên con cháu: “Đã là người Hà Nội thì đi đứng, ăn nói phải đàng hoàng, không được sống tùy tiện, luộm thuộm”.

+ Cô dạy trẻ biết tự trọng, biết xấu hổ, biết giữ nhân cách. Đây là nền tảng cơ bản để trẻ tự lập sau này khi lớn lên.

– Một người giàu lòng tự trọng, một người sống có trách nhiệm:

+ Vẻ đẹp của bà Hiền còn là vẻ đẹp của một nhân cách sống cao thượng, vẻ đẹp của người Hà Nội luôn coi lòng tự trọng là thước đo phẩm giá của mình. Lòng tự trọng đó được bà thể hiện rõ nhất qua câu chuyện kể về hai đứa con của mình trong quân đội.

+ Là một người mẹ ai chẳng thương con, không muốn con gặp nguy hiểm, bất trắc nhưng ở đây bà Hiền muốn dạy con mình đừng bao giờ sống hèn, sống bám vào sự hy sinh của người khác là để sống một cuộc sống tốt đẹp. cuộc sống đáng xấu hổ. Lòng tự trọng không cho phép con chị sống bạc nghĩa, ích kỷ. Ở đây cô cũng thể hiện vẻ đẹp của người mẹ thời chiến với hoa sen