Cảm nhận về bài ca dao Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng

1. Ca dao là gì?

Những lời thơ trữ tình được lưu truyền trong dân gian được gọi là ca giao. Ca dao được thiết kế để thể hiện thế giới nội tâm của con người và thường được trình diễn cùng âm nhạc.

Thông thường những bài ca dao ở Việt Nam do công nhân sáng tác và truyền miệng. Vì vậy  không ai biết  nguồn gốc và tác giả của bài dân ca  là ai. Ngày nay, ca dao thường được sử dụng  trong giao tiếp và trong nhiều tác phẩm văn học.

2. Đặc điểm của những câu ca dao:

2.1. Nội dung:

Ca dao diễn tả đời sống tinh thần của con người, những tâm tư, tình cảm trong các mối quan hệ giữa con người với nhau như tình vợ chồng, tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, v.v. Ngoài các câu ca dao dân gian phản ánh tình cảm của con người, còn có những câu ca dao về lịch sử và phong tục truyền thống cũng được phản ánh.

Chủ đề chính của ca dao là những tiếng than, một bài ca về tình nghĩa, tình nghĩa viết về cuộc đời cay đắng, đáng thương nhưng đầy yêu thương của người dân Việt Nam.

2.2. Nghệ thuật:

 – Ca dao là thể thơ ngắn; thể thơ bát cú hoặc lục bát nên dễ nhớ.

– Ngôn ngữ giản dị quen thuộc, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày.

– Nhiều ẩn dụ, so sánh.

– Cách diễn đạt đậm chất dân ca.

– Các cấu trúc được chia thành ba loại chung: ngẫu nhiên không có chủ đề cụ thể; tính chất kết cấu về mặt diễn xướng và cấu trúc đối thoại.

3. Dàn ý bài cảm nhận về bài ca dao Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng:

3.1. Mở bài:

– Giới thiệu vấn đề: Cảm nhận về bài ca dao Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng.

3.2. Thân bài:

– Đưa ra khái niệm về ca dao cũng như vị trí của những câu ca dao trong nền văn học Việt Nam.

– Nêu và phân tích nội dung của câu ca dao: Vẻ đẹp cũng như thân phận của người con gái thôn quê với nhiều đức tính tốt đẹp.

– Phân tích giá trị nghệ thuật.

3.3. Kết bài:

– Liên hệ cảm nhận của bản thân về bài ca dao Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng

4. Cảm nhận về bài ca dao Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng hay nhất:

Có bài hát nào đẹp như dân ca không? Những làn điệu dân ca đã hòa vào tâm hồn tuổi thơ của mỗi người một cách tự nhiên và kỳ diệu. Dân ca Việt Nam rất giàu bản sắc, rất hay và phong phú. Đó là khúc hát tâm tình bên cánh đồng lúa xa, bên bến cũ con đò xưa… gắn với văn học dân gian, phản ánh cuộc sống và ước mơ của nhân dân ta từ bao đời nay. Có lời ru ngọt ngào đầy yêu thương. Có những bản tình ca làm say  lòng người. Có những câu hát quê hương,  nương dâu, đồng lúa,  hình ảnh mê hoặc lòng người. Những bài hát được vang lên từ quê hương, trong nương dâu, đồng lúa, trong dáng người nông dân  một nắng hai sương, cần cù, hiền lành và đáng yêu. Cánh cò “bay lả bay la” cùng với hoa sen “lá xanh bông trắng lại chen nhị vàng”… tất cả đã mang đến cho lòng ta biết bao yêu thương, nhớ nhung. Đó là những câu ca dao. Đây còn là tuổi thơ của mỗi người con Việt Nam.

Cánh đồng làng và hình ảnh cô thôn nữ được nhắc đến trong câu ca dao sau đây là một hình ảnh quen thuộc tuyệt vời đối với mỗi người Việt Nam từ thuở sơ khai:

“Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát,

Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng, cũng bát ngát mênh mông.

Thân em như chẹn lúa đòng đòng,

Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”.

Ca dao thường được viết bằng thể thơ lục bát. Nhưng ở thể thơ ca dao này, nhà thơ dân gian đã viết bằng thể thơ lục bát cải biên, mở rộng khổ 12,13 từ trong câu thơ. Thay lời cô thôn nữ không làm chuyện văn, thơ như ai mà  chỉ kể về những rung động của trái tim, những cảm xúc hồn nhiên, tự nhiên khi nhìn cánh đồng lúa thân yêu của làng mình. Trước mắt là cánh đồng lúa “bát ngát mênh mông… mênh mông bát ngát”, cảnh đàn sếu bay lượn, càng “ngó” càng thấy thích thú, tự hào. Câu thơ dài đồng điệu với chân trời, sóng lúa:

“Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng, mênh mông bát ngát,

Đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng, cũng bát ngát mênh mông.

“Ngó” là một động từ có một nghĩa gần gũi với động từ ngắm, nhìn, quan sát… Từ “ngó” dùng trong ngữ cảnh này rất mộc mạc và ám chỉ tư thế  nhìn sâu không mỏi mắt, cũng như sự quan sát kỹ càng. Cô thôn nữ “đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng” sau đó “đứng bên tê đồng ngó bên ni đồng”, dù đứng ở vị trí nào, nhìn từ góc độ nào cô cũng  thấy vui và tự hào, vui thích khi đứng trước cánh đồng mênh mông, bát ngát quen thuộc. Hai từ “bên ni”, “bên kìa” vốn là tiếng  của người xứ Thanh, xứ Nghệ dùng để chỉ vị trí của “bên này”, “bên kia”, nằm trong câu hát thể hiện sự mộc mạc, giản dị, đức tính  thôn nữ, cuộc sống thôn quê. Nghệ thuật chuyển từ: “mênh mông bát ngát mênh mông” giúp gợi tả cánh đồng lúa bát ngát, nhìn không  thấy bờ, không thấy “lúa hai mùa cuộn sóng, đến chân trời”… Đó là tình yêu mới khiến con người ta thiết tha quê hương đến vậy. Quê hương thật sự có một cảnh đẹp như vậy, thật tốt để nói!

Có câu tục ngữ nói rằng: “Ngắm núi, nhìn sông, trông đồng, trông chợ”. Nghĩa là  nhìn núi sông  để tìm ra ít  nhiều nhân tài nước ngoài; lo ruộng, lo chợ chứ biết  quê giàu hay nghèo. Cánh đồng lúa là cảnh quan của làng quê Việt Nam. Cánh đồng “mênh mông bát ngát… bát ngát mênh mông” nói lên sự giàu có của quê hương mình. Các nhà thơ dân gian  có thể viết nên những vần thơ bằng cả trái tim yêu thương, tự hào đối với nơi chôn rau cắt rốn, đối với mảnh đất đã bao đời nay thấm đẫm mồ hôi xương máu của tổ tiên và đồng bào. Lời bài hát đơn giản nhưng đáng yêu, dễ đọc  làm xao xuyến lòng người. Câu ca dao không  nói đến màu xanh và mùi thơm của lúa, màu trắng của những cánh cò “ chớp trắng” trên nền trời xanh bao la mà ta vẫn cảm nhận được “mùi lúa nếp nồng nàn”, mùi ngọt ngào của “mùa thu”… hương vị mới lạ nơi mật ong ruộng đồng hòa quyện  tâm hồn. Làm ta thêm yêu  quê hương với hoài niệm tuổi thơ:

“Đất hiền như tuổi thơ,

Cánh cò bay trong sắc trời lá mạ”

 (Lê Anh Xuân)

Hai câu sau nói về một cô thôn nữ, một người con gái ra  đồng. Niềm vui  dâng lên trong lòng. Nhìn lúa nhiều, cô nghĩ thầm. Cô không mặc cảm với mình như “hạt mưa sa”, “là tấm lụa đào”, “củ ấu gai”… ai cũng như ai, ít nhiều vui buồn. Ngược lại, người thôn nữ so sánh mình với cây lúa miến của đồng ruộng quê hương. “Chẹn lúa” còn được gọi là cọng cơm, một phần từ một khóm lúa. Chẹn lúa đòng đòng” nói về sự trưởng thành, sinh sản và lời hứa gieo hạt và ra hoa. Câu ví von “Thân em như chẽn lúa đòng đòng” miêu tả  vẻ đẹp kiều diễm, tươi trẻ và mơn mởn. Chính hình dáng trẻ trung, khỏe khoắn, hồn nhiên đã nói lên hình ảnh người con gái Việt Nam trong ca dao, dân ca:

“Thân em như chẹn lúa đòng đòng,

Phất phơ dưới ngọn nắng hồng ban mai”.

“Phất phơ” khiến cho người đọc hình dung sự khẽ đung đưa, uốn khúc… ““Chẹn lúa đòng đòng”  nhè nhẹ trong gió trong một buổi sáng hồng  đẹp. “Em” vui mừng thấy tâm hồn mình rạo rực niềm vui trước  bình minh tươi đẹp. Có thể sử dụng hình ảnh “tia nắng”, “ánh nắng” nhưng ý nghĩa của câu ca dao  không thay đổi. Nhưng “nắng” đúng hơn, đúng nghĩa hơn, bởi nó là mặt trời, tia nắng đầu tiên của một ngày nắng đẹp, ánh hồng của bình minh, nhuốm màu xanh ngọt của ngọn lúa miến.

Hai câu cuối của bài hát hòa quyện với nhau thật đẹp, nói về một vùng đất đầy tình yêu. Vẻ đẹp  xanh mướt của lúa, ửng hồng của nắng mai… Vẻ đẹp duyên dáng, e ấp của cô thôn nữ và vẻ đẹp trù phú của những bông lúa trắng giữa cánh đồng rộng lớn. Đây là cách chúng ta cảm nhận  vẻ đẹp của  từ ngữ, hình ảnh và cách diễn đạt chính xác. Giá trị thẩm mỹ của bài ca dao nằm ở cách diễn đạt giản dị, bộc trực nhưng hồn nhiên, đẹp đẽ. Hai từ “thân em” gợi lên hình ảnh những cô thôn nữ trong lòng người thưởng thức ca dao, dân ca: trinh nguyên, dịu dàng, chăm chỉ, thủy chung…. Hình ảnh cô gái làng quê, thật đẹp, thật đáng nhớ phải không? Đọc câu ca dao này, người ta đặt ra câu hỏi: buổi sáng hồng của mùa xuân hay mùa thu? Đó là “nắng mai hồng” trong mùa xuân mới thật đẹp. Người đọc luôn có cảm giác như một cô thôn nữ vác cuốc ra  đồng vào một buổi sáng đầu xuân đẹp trời.

Tóm lại, ca dao nói về mùa xuân, cánh đồng xanh và thôn nữ. Cảnh và người rất thân thuộc và quyến rũ. Cảnh vừa hiện vừa tưởng, câu cá thể hiện không gian nghệ thuật và thời gian nghệ thuật “bình dị mà diệu vợi”. Thể thơ lục bát biến tấu sinh động, những so sánh, đối chiếu táo bạo, thú vị.“Thơ ca là sự chắt lọc tâm hồn, là tình yêu ta mơ ước…”. Đọc câu ca dao “Đứng bên ni đồng ngó bên tê đồng…”, ta  thấy mùi hương quê hương và tình đất quyện vào nhau trong tâm hồn ta.