Phân tích bài thơ Đất nước Nguyễn Đình Thi chọn lọc siêu hay

1. Dàn bài phân tích bài thơ Đất nước chi tiết nhất:

1.1. Mở bài:

– Khái quát về nhà thơ Nguyễn Đình Thi.

– Khái quát về bài thơ đất nước.

1.2. Thân bài:

a. Phần 1

* Hình ảnh mùa thu Hà Nội trong hoài niệm của nhà thơ: (từ đầu đến… lá rơi đầy):

– Tín hiệu gợi nhắc về mùa thu Hà Nội: sáng mát trong và gió thổi mùa thu hương cốm mới, đây là những nét đặc trưng quen thuộc của mùa thu Bắc Bộ, hay chính là mùa thu Hà Nội.

– Mùa thu Hà Nội:

+ Bức tranh mùa thu chân thực, thi vị, mang đậm đặc trưng mùa thu Hà Nội nhưng thoáng nét buồn: những buổi sáng mát trong, gió thổi, hương cốm, trời chớm lạnh, hơi may xao xác, nắng lá, phố phường Hà Nội => Bức tranh mùa thu có sự hài hòa của hình khối, đường nét, màu sắc những chứa đầy tâm trạng của người ra đi “Người ra đi… lá rơi đầy”.

+ Dáng người đi buồn bã, lưu luyến nhưng cũng đầy cương quyết.

=> Mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp mang mác nỗi buồn bởi nhân vật trữ tình phải li biệt Hà Nội để đi tìm con đường thoát vòng nô lệ đau thương, tủi nhục.

* Mùa thu cách mạng, mùa thu độc lập vui tươi, phấn chấn.

– Tiếng reo vui trước mùa thu độc lập, hạnh phúc ở thời điểm hiện tại.

– Mùa thu cách mạng tươi đẹp, sôi động: không gian nghệ thuật dịch chuyển từ những phố dài xao xác buồn bã sang không gian núi rừng tươi mới, tràn đầy sức sống với những âm thanh ngân nga, vang vọng trong không gian; trạng thái nhân vật trữ tình vui vẻ, hạnh phúc hòa vui trong sự phấn chấn của tạo vật (phấp phới, thiết tha).

=> Niềm tự hào về đất nước độc lập và mùa thu của niềm vui, của sự tự do chiến thắng.

– Nghệ thuật trong đoạn thơ: hình ảnh giàu sức gợi, câu thơ giàu tính nhạc, nghệ thuật điệp ngữ, giọng thơ phấn chấn sôi nổi, cảm xúc mãnh liệt…

=> Đoạn thơ thể hiện tình yêu tha thiết, niềm tự hào về vẻ đẹp của mùa thu quê hương và sự độc lập, tự do của đất nước, truyền thống anh hùng, bất khuất của dân tộc.

b. Phần 2

* Đất nước đau thương trong chiến tranh:

– Đất nước đau thương, chìm trong máu và nước mắt: những cánh đồng quê chảy máu, dây thép gai đâm nát trời chiều, bát cơm chan đầy nước mắt…

– Đất nước kêu gào trong nỗi căm hờn.

* Đất nước vùng lên giành lấy chiến thắng vinh quang, chói lọi:

– Vượt lên đau thương để lao động và chiến đấu chống lại kẻ thù xâm lược: Những đêm dài hành quân nung nấu, xiềng xích chúng bay không khóa được,…

– Hình ảnh đất nước kì vĩ, chói lọi, quật cường bừng dậy giữa hiện thực rung trời chuyển đất.

– Nghệ thuật trong đoạn thơ: hình ảnh sáng tạo đầy sức gợi hình gợi cảm, nghệ thuật đối lập, khuynh hướng sử thi và cảm hứng lãng mạn đậm nét.

 => Bức tranh đất nước được tạo nên bằng chất liệu hiện thực, hình ảnh giàu tính sử thi, là cao trào của cảm xúc, thâu tóm được tư tưởng toàn bài.

1.3. Kết bài:

– Khái quát lại nội dung bài thơ.

2. Phân tích bài thơ:

Nguyễn Đình Thi là một tài năng đa năng với những tác phẩm và bài viết đa dạng về văn học, âm nhạc, triết học và phê bình. Ông là một nhà thơ có đóng góp quan trọng trong văn học Việt Nam với những bài thơ sôi nổi, sâu lắng và tao nhã, gần gũi với mọi người. Trong số các tác phẩm nổi bật, bài thơ “Đất nước” được sáng tác từ năm 1948-1955 là một tác phẩm kết hợp từ hai bài thơ “Đêm mít tinh” và “Sáng mát”. Bằng sự kết hợp này, Nguyễn Đình Thi đã tạo ra một thái độ trân trọng, một cái nhìn đầy đủ về hình ảnh đất nước. “Đất nước” được xem như một cuốn biên niên sử bằng thơ với những bức tranh hào hoa, oanh liệt, vinh quang và rực rỡ của dân tộc.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Đình Thi đã lấy hình ảnh mùa thu từ trong kí ức và những hình ảnh đã quen thuộc của mùa thu Hà Nội còn đọng lại trong ký ức nhà thơ:

“Sáng mát trong như sáng năm xưa

Gió thổi mùa thu hương cốm mới

Tôi nhớ những ngày thu đã xa”

Nguyễn Đình Thi trở về mùa thu hiện tại và nhớ về mùa thu đã qua. Với hình ảnh của một mùa thu trong lành và mát mẻ, với gió thu mang theo hương cốm, ông gợi lên trong người đọc một cảm giác thân thuộc với một mùa thu đẹp đẽ trong quá khứ. Ông cho rằng vẻ đẹp của mùa thu là vĩnh cửu và không đổi thay, là nỗi nhớ và niềm hoài niệm. Chỉ với một câu thơ “gió thổi mùa thu hương cốm mới”, ông đánh thức trong lòng người đọc hình ảnh mùa thu Hà Nội với vẻ đẹp truyền thống, tao nhã, bền vững và cổ xưa. Một chút gió héo may, một chút hương cốm thơm nức. Một hình ảnh quen thuộc kéo dài từ năm này qua năm khác không đổi thay.

Câu thơ “tôi nhớ những mùa thu đã xa” giống như câu thơ bản lề, chuyển hướng, đẩy tâm sự người đọc hướng về hiện tại mùa thu Hà Nội:

“Sáng chớm, lạnh trong lòng Hà Nội

Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại

Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy”

Vẫn là nhịp điệu chậm rãi, tràn đầy nhung nhớ trong khổ thơ sau. Nguyễn Đình Thi tái hiện hình ảnh “sáng”, nhưng mùa thu của hiện tại lại đẹp mà buồn, gợi lên nhiều sự thương nhớ. Sáng mùa thu chớm lạnh trong “trong lòng Hà Nội”, hay chính là sự lạnh lùng của những con người trước mỗi đợt thu về. Điều đó cho thấy tinh tế của nhà thơ, đồng thời khắc họa rõ ràng nỗi nhớ thương qua những câu thơ đầy xúc động và ám ảnh.

Ở đây, nhà thơ đã tạo ra một hình ảnh đặc trưng của Hà Nội là “Con phố dài” và sử dụng từ láy “xao xác” để gợi lên sự vắng vẻ và hiu quạnh của nơi đây. Hình ảnh gió xao xác cùng với con phố dài đã tạo nên một sự thu hút và sâu thẳm cho người đọc. Đột nhiên, tác giả chuyển sang hình ảnh của người ra đi. Câu thứ ba thể hiện sự kiên quyết và kiêu hãnh của tác giả với chí lớn mang trong lòng. Tuy nhiên, câu cuối cùng lại thể hiện tình cảm sâu sắc và trực tiếp của tác giả, được dàn trải đều qua cách ngắt nhịp của từng câu thơ.

Có người cho rằng hình ảnh của Hà Nội được thể hiện rõ nét trong câu thơ cuối cùng: “thềm nắng lá rơi đầy”. Câu thơ này vô cùng tinh tế và đẹp mắt, tạo nên một bức tranh thu Hà Nội thật sống động, thấm đầy ánh nắng, gợi lên sắc thái quyến rũ trong tâm hồn người ra đi. Thế nhưng, một Hà Nội đẹp như thế, quyến rũ như thế lại khiến người ta khó lòng rời bỏ, như cứ bị níu chân mãi không muốn rời đi, làm sao có thể không cảm thấy xúc động?

Đó là những hình ảnh mùa thu của quá khứ, còn mùa thu của bây giờ, của hiện tại rực rỡ hơn, tươi mát hơn.

“Mùa thu nay khác rồi

Tôi đứng vui nghe giữa núi đồi

Gió thổi rừng tre phấp phới

Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha”

Lời khẳng định đầy kiêu hãnh, đưa người đọc về hình ảnh mùa thu và sự thay đổi trong tư tưởng của con người. Từ “khác” không chỉ thể hiện sự khác biệt về thời gian và không gian, mà còn sự khác biệt trong cách nhìn nhận và suy nghĩ của con người. Mùa thu luôn giữ nguyên những nét đẹp của nó, với gió heo may và hương cốm. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở cảm nhận của con người. Mùa thu xưa là mùa thu của dân tộc nô lệ, với cuộc sống đau khổ. Với sự độc lập, mùa thu đã trở nên rực rỡ hơn, phản ánh sự vui tươi và hạnh phúc của con người. Trong sự thay đổi của cuộc đời, con người giao hòa với thiên nhiên và vũ trụ, lắng nghe âm vang niềm vui độc lập. Tất cả tạo nên một không khí hân hoan, mang lại niềm hạnh phúc vô bờ.

Ở đây, không gian thu được mở rộng hơn, khoáng đạt hơn. Với tiếng gió thổi rừng tre phấp phới, ẫn là gió thu, nhưng không phải lặng lẽ, buồn bã, mà là tiếng gió phấp phới, rộn ràng, như muốn gửi trọn niềm vui của con người vào thiên nhiên, vũ trụ. Hình ảnh rừng tre tượng trưng cho sức mạnh Việt Nam, vẻ đẹp của Việt Nam, niềm vui về một thu độc lập. Tất cả như muốn cất lên tiếng reo ca rộn ràng.

Trong những giây phút xúc cảm thăng hoa, Nguyễn Đình Thi có những câu thơ hết mực tài hoa:

“ Trời thu thay áo mới

Trong biếc nói cười thiết tha”

Mùa thu như được nhân hoá, khiến người đọc cảm nhận được sự tươi trẻ, duyên dáng của thiếu nữ khoác lên mình tấm áo mới rực rỡ và dịu dàng. Tấm áo ấy có thể là biểu tượng của sự độc lập và tự do của dân tộc. Câu thơ kết hợp nét đẹp muôn đời của mùa thu với sự phấn khởi và vui mừng, gợi lên những cảm xúc sâu lắng, huyên náo, tạo nên sự giao hòa giữa niềm vui của con người và niềm vui của đất trời trong ngày độc lập.

Ở những câu thơ tiếp theo, nhà thơ trải ra những cảm xúc từ tận đáy lòng:

“ Trời xanh đây là của chúng ta

Núi rừng đây là của chúng ta

Những cánh đồng thơm mát

Những ngả đường bát ngát

Những dòng sông đỏ nặng phù sa”

Ở đây đã có sự thay đổi về cách sử dụng ngôn ngữ, thể hiện sự hòa nhập giữa cái tôi của Nguyễn Đình Thi, người nghệ sĩ, với sự chung của cả dân tộc. Nguyễn Đình Thi không chỉ sử dụng tiếng nói cá nhân mà còn sử dụng tiếng nói chung của cả dân tộc, bằng cách sử dụng từ “chúng ta” đầy kiêu hãnh.

Vào thời Pháp thuộc, không hề có chuyện quan niệm “chúng ta”. Tất cả đều đặt dưới sự kiểm duyệt gắt gao của bọn thực dân. Chỉ có thời đại mới, chỉ có xã hội và cái chung “của chúng ta”, chỉ có thời đại mới, chúng ta mới có thể hít thở không khí mát lành của thu tự do, chứ không còn bức bối ngột ngạt như trước. Nguyễn Đình Thi như muốn, khẳng định tính ưu biệt của xã hội mới.

3. So sánh và liên hệ với bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm:

Đất nước của Nguyễn Đình Thi:

Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Đình Thi thể hiện sự cảm nhận về đất nước theo hai chiều không gian và thời gian khác nhau. Trong mùa thu ở Hà Nội và mùa thu kháng chiến, nhà thơ nhớ lại những kí ức và hoài niệm về đất nước. Tuy nhiên, đồng thời, Nguyễn Đình Thi cũng tỏ ra tự hào với truyền thống anh hùng bất khuất của dân tộc Việt Nam. Từ đó, bức tranh về đất nước trong thơ Nguyễn Đình Thi được khắc họa với sự đau thương nhưng đầy kiên cường và bất khuất.

Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm:

Bài thơ “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm đã truyền tải một cách nhìn về đất nước cụ thể mà khái quát, bình dị nhưng lại lớn lao và sâu sắc:

– Đất nước không chỉ là tổng hợp những thứ bé nhỏ, gần gũi và riêng tư trong cuộc sống của mỗi người, mà còn là sự hòa quyện không thể tách rời giữa cá nhân và cộng đồng dân tộc.

– Hình tượng đất nước được mở rộng ở bề rộng không gian, chiều dài thời gian và chiều sâu văn hóa, gắn với lịch sử và truyền thống dân gian lâu đời của một dân tộc.

– Vận dụng phong phú chất liệu văn hóa và VHDG, Nguyễn Khoa Điềm tạo nên một cách thể hiện đậm đà màu sắc dân gian. “Đất nước của nhân dân” trở thành hình tượng trung tâm, gần gũi và giàu sức gợi cảm. => Từ đó, bài thơ của Nguyễn Khoa Điềm làm rõ một tư tưởng quan trọng: Đất nước của nhân dân, đất nước của ca dao thần thoại.

Lí giải nguyên nhân của sự khác biệt:

– Mỗi nhà văn là một người nghệ sĩ mang phong cách nghệ thuật của riêng mình.

– Do sự tác động của hoàn cảnh xã hội, văn hóa cũng như điều kiện sáng tác của hai tác phẩm.