Trong những tác phẩm viết về đề tài ánh trăng và thiên nhiên thì không thể không kể đến Cảnh Khuya và Rằm tháng của Hồ Chí Minh. Dươi đây là Phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng
1. Dàn ý phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng ngắn gonh nhất:
1.1. Mở bài:
Giới thiệu về hai tác phẩm Cảnh khuya và Rằm tháng riêng
Dẫn dắt người đọc đến yêu cầu của đề bài: Phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng
1.2. Thân bài:
Bức tranh thiên nhiên sinh động, thơ mộng trong bài thơ Cảnh khuya: Hồ Chí Minh ví tiếng suối trong trẻo như “tiếng hát xa”, âm thanh tiếng suối chảy nhẹ nhàng, thanh mát khi va chạm vào đá đã khiến cho thi sĩ – chiến sĩ liên tưởng đến tiếng hát của ai đó vang vọng, đung đưa trong làn gió.
Sự hòa hợp uyển chuyển của thiên nhiên trong bài thơ Cảnh khuya: Đó là hình ảnh ánh trăng soi chiếu tinh tế lên hàng cây cổ thụ sau đó in nghiêng trên mặt đất tạo thành những mảng sáng tối, bóng cây lồng vào những bông hoa tạo nên sự kết hợp hòa hợp đến lạ kì
Ánh trăng đêm rằm ngày xuân thơ mộng trong bài Rằm tháng Giêng:
Sự kết hợp cảnh vật thiên nhiên: Hình ảnh “sông xuân” và điểm nhìn của Hồ Chí Minh trên một dòng sông, cùng ánh trăng chiếu xuống tạo nên một hình ảnh dòng sông trăng lóng lánh là một sự hòa hợp, pha trộn rất đẹp và ấn tượng
Kết luận về bức tranh thiên nhiên của hai bài thơ: Một bên là bức tranh ánh trăng giữa rừng đêm khuya, còn một bên là bức tranh vẻ đẹp trời nước trong đem trăng rằm tháng Giêng.
1.3 Kết bài:
Khẳng định lại vẻ đẹp thiên nhiên thơ mộng, trữ tình của Hồ Chí Minh
2. Mở bài Phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng hay nhất:
Hồ Chí Minh lãnh tụ vĩ đại của dân tộc Việt Nam còn là một thi sĩ xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Trong đó hai bài thơ tiêu biểu của Người về cảnh thiên nhiên dưới ánh trăng là bài thơ “Cảnh khuya” và bài thơ“Rằm tháng Giêng”. Hai bài thơ được Hồ Chí Minh sáng tác trong thời gian Người làm việc tại chiến khu Việt Bắc ở Pắc Pó – Cao Bằng.
3. Thân bài Phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng đạt điểm cao nhất:
Cùng là cảm hứng, chủ đề về ánh trăng nhưng trong mỗi tác phẩm, Hồ Chí Minh lại có những cách cảm nhận, miêu tả, ánh trăng theo những sắc thái, biểu cảm và tâm trạng khác nhau, tạo nên những nét đặc trưng riêng biệt của cả hai bài thơ. Đến với câu thơ mở đầu trong bài thơ “Cảnh khuya” người đọc cảm nhận được khung cảnh thiên nhiên sinh động:
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”
Tiếng suối như được Bác ví với “tiếng hát xa”, âm thanh tiếng suối chảy vào đá đã khiến cho nhà thơ liên tưởng đến tiếng hát của người nào đó vang vọng, đung đưa trong gió. Đó hẳn là một không gian đêm tối tĩnh mịch lắm và người nghe phải tập trung tâm mình thì mới có thể cảm nhận được tiếng suối trong trẻo đó. Tiếng suối gợi cảm và du dương, tác động mạnh mẽ đến tâm hồn người nghệ sĩ. Ngồi lặng lẽ trong đêm, Người đã cảm nhận bằng tất cả giác quan: đó là thính giác khi lắng nghe tiếng suối trong; đó là thị giác đầy tinh tế khi ngắm nhìn ánh trăng trong mối quan hệ với hàng cây cổ thụ và những bông hoa. Ánh trăng nghiêng mình soi chiếu xuống cây cổ thụ để in dấu trên mặt đất những ánh sáng lung linh, rồi bóng cây lại hòa mình lồng vào những bông hoa hình thành nên sự hòa hợp đến tuyệt đẹp. Trong không gian yên tĩnh, sự kết hợp của con người và môi trường đã tạo nên một sự hài hòa. Âm thanh của dòng suối vang lên, tạo ra âm thanh róc rách, vọng xa và mơ hồ, giống như giọng hát êm ái của một người nào đó. Thông qua sự so sánh này, tiếng nước chảy trở nên sống động và tươi trẻ, cảnh rừng yên tĩnh trở nên sống động và bắt đầu rung động. Đêm trong khu rừng trở nên gần gũi và ấm cúng, mang lại sự sống cho con người. Trong tình trạng tâm trí đang mê mải với công việc cách mạng, âm thanh của dòng suối đã gợi mở cho con người một bầu không khí đẹp và quyến rũ. Cảnh vật đêm chiến khu tiếp tục làm ấn tượng sâu sắc trên thị giác.
Trên mặt đất, cảnh vật mang đến cảm giác thơ mộng, ánh trăng chiếu xuống tạo ra một không khí huyền ảo. Câu thơ khéo léo miêu tả bức tranh tự nhiên tuyệt đẹp: ánh sáng trăng phủ lên cây cổ thụ và hoa, tạo ra bóng đổ vô cùng đẹp mắt. Câu đầu tiên vẽ nên âm nhạc thơ, còn câu thứ hai là hình ảnh thơ. Tranh vẽ nhiều chi tiết và lớp lớp, hình dáng và kích thước của các vật thể phức tạp và đa dạng. Các yếu tố được kết hợp với nhau, tạo nên một bức tranh với hai gam màu, tối và sáng, trắng và đen. Hình ảnh rực rỡ, lung linh, huyền ảo và đầy sức sống, tạo nên một bức tranh nên thơ với hàng trăm sắc thái khác nhau. “Trăng, cây cổ thụ và hoa” – ba vật thể khác nhau, có độ cao, kích thước khác nhau, nhưng lại liên kết, soi sáng và tôn lên nhau, tạo nên một bức tranh sống động và có hồn. Từ “lồng” được sử dụng một cách tinh tế, gợi lên âm thanh ngọt ngào của câu thơ.
Nhà thơ như thể mở lòng với cảnh thiên nhiên, và cảnh thiên nhiên cũng như hiểu được lòng của nhà thơ khi không thể ngủ được. Trong bức tranh đêm yên bình, một hình ảnh người “chưa ngủ” bất ngờ hiện ra. Họ không thể ngủ vì lo lắng cho đất nước của mình, nhưng cũng bất ngờ chia sẻ vẻ đẹp tinh tế của thiên nhiên. Trong “Cảnh khuya”, thiên nhiên được miêu tả là rừng Việt Bắc với hai gam màu cơ bản trắng – đen. Tuy nhiên, trong “Rằm tháng giêng”, thiên nhiên được miêu tả là vẻ đẹp rực rỡ của trăng vàng lấp lánh giữa dòng sông xuân mênh mang.
“Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên,
Xuân giang xuân thủy tiếp xuân thiên
Yên ba thâm xứ đàm quân sự
Dạ bán quy lai nguyệt mãn thuyền”.
Bài thơ được Xuân Thủy dịch là:
“Rằm xuân lồng lộng trăng soi
Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân.
Giữa dòng bàn bạc việc quân,
Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền”.
Bầu trời và không gian đêm xuân bát ngát, bao la “lồng lộng”, ánh trăng như sáng hơn và đẹp hơn, bao trùm lên mọi cảnh vật khiến chúng tràn đầy sự quyến rũ, hấp dẫn. Hình ảnh “sông xuân” là điểm nhìn của Người trên một dòng sông, đó là sự kết hợp của ánh trăng cùng dòng sông “lẫn” tạo nên cảnh tượng vô cùng hòa hợp, pha trộn.
Trong các tác phẩm thơ miêu tả cảnh vật của Bác, thấy rõ sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên, và “Nguyên tiêu” là bài thơ không thể thiếu hình ảnh của nhân vật chính – người chiến sĩ cách mạng. Tuy nhiên, điểm khác biệt là hình ảnh người chiến sĩ không được thể hiện đơn lẻ mà được mô tả thông qua hình ảnh con thuyền cách mạng đầy tình đồng chí, tình đồng đội.
Mặc dù miêu tả cảnh vật nhưng tác giả lại thể hiện tâm trạng của con người. Thái độ lạc quan yêu đời của nhà cách mạng đó là đáng khâm phục. Nơi đó, sâu thẳm mịt mù khói sóng rất thiêng liêng, bí mật như trong huyền thoại, nơi bàn chuyện về những vấn đề quan trọng của đất nước. Tuy nhiên, người đó vẫn đắm say tận hưởng một vầng trăng đẹp, một vầng trăng viên mãn. Ở đó, sự thật và ảo đan xen, hài hòa: “Yên ba thâm xứ” là ảo, “đàm quân sự” là sự thật, “nguyệt chính viên” là sự thật; nhưng “nguyệt mãn thuyền” lại là ảo. Tuy nhiên, cái ảo đó chính là chất lãng mạn trữ tình trong thơ của Hồ Chí Minh. Sau khi tham gia hội nghị quan trọng và quyết định về những vấn đề liên quan đến vận mệnh của Đảng và đất nước, dân tộc, con thuyền và con người lại hòa quyện với thiên nhiên, thấm đẫm và tràn đầy ánh trăng.
Điều đặc biệt ở đây là chỉ trong câu thơ mà Người dùng tới ba từ “xuân” làm cho sắc xuân tràn đầy ý thơ Nếu như ở bài “Cảnh khuya” sự hòa hợp của ánh trăng, bóng cây và những bông hoa thì đến với bài thơ “Rằm tháng Giêng” là sự hòa hợp của ánh trăng, dòng sông và bầu trời. Và nếu như một bên là miêu tả ánh trăng đêm khuya, còn một bên lại là vẻ đẹp trời nước trong đêm trăng rằm tháng Giêng.
4. Kết bài Phân tích thiên nhiên trong bài Cảnh khuya và Rằm tháng giêng đạt điểm cao nhất:
Có thể thấy, Hồ Chí Minh có rất nhiều kiệt tác về vầng trăng cũng như ánh trăng, tuy nhiên lại không hề có sự trùng lặp lẫn nhau trong bất cứ tác phẩm nào. Mỗi bài thơ lại mang đến cho người đọc những ấn tượng và cảm nhận khác nhau. Đây chính là cái tài năng đầy đa dạng và tinh tế, nhạy cảm trong cảm nhận cũng như sự nghiệp sáng tạo văn học không ngừng của Bác.
