Phân tích tác phẩm Một người Hà Nội chọn lọc hay nhất

1. Dàn ý phân tích Một người Hà Nội ngắn gọn nhất:

1.1. Mở bài:

– Vị trí: nhân vật trung tâm.

– Vai trò: kết tinh giá trị tư tưởng và nghệ thuật của tác phẩm

– Miêu tả ngắn gọn về nhân vật: Nhân vật chị Hiền được miêu tả trong nhiều thời điểm lịch sử khác nhau của dân tộc. Trải qua bao thăng trầm, phẩm chất và vẻ đẹp của một người Hà Nội vẫn sáng ngời, như nhất, không tìm thấy ở con người này.

1.2. Thân bài:

– Lối sống tao nhã bất chấp thời thế sóng gió.

– Thông minh, tỉnh táo và cập nhật:

* Năm 1956, bán một trong hai căn nhà cho kháng chiến.

* “Tôi chưa già mà đã ngồi chơi xơi nước, con cái sẽ đi làm quan, tôi sẽ phải nuôi một lũ ăn bám, dù có tài đến mấy cũng không phải sống một đời ăn bám”.

* Đối phó với chính sách cải tạo tư sản của nhà nước.

Chồng muốn mua máy in => ngăn cản vì nhận thấy làm vậy sẽ vi phạm chính sách.

Mở shop lưu niệm đảm bảo “đủ ăn” không bóc lột ai.

– Thực tế, trung thực, thẳng thắn:

* Không tự ái, cạnh tranh, thời trang, không lãng mạn hay tưởng tượng.

* Tính là làm, làm là không để ý đến lời đàm tiếu của người ta => bản lĩnh, giữ vững lập trường.

* Đi lấy chồng: dù có mối quan hệ lớn nhưng cô lại chọn làm vợ một cô giáo tiểu học hiền lành chăm chỉ => cả Hà Nội “kinh ngạc”.

* Tính toán việc sinh nở sao cho hợp lý, đảm bảo cho tương lai của con cái.

* Khi còn là cán bộ cách mạng, chồng con gọi là “đồng chí”, bà nhắc tôi gọi là “anh Khải” => biết nhìn sự việc theo bản chất, hợp thời nhưng không hợp thời.

* Khi người cháu lão thành cách mạng hỏi về cuộc sống mới khi được giải phóng, bà nhận xét thẳng thắn, sắc sảo, không giấu diếm

– Tôn trọng, nâng niu và giữ gìn truyền thống văn hóa của người Hà Nội:

* Dặn các cháu: “Là người Hà Nội thì phải nói năng, đi đứng phải chuẩn mực, không được sống tùy tiện, buông thả”.

* Coi việc duy trì lối sống là một cách “tự trọng và xấu hổ”.

=> Là bụi vàng của Hà Nội: Bụi vàng lấp lánh đâu đó trong mọi ngóc ngách của Hà Nội, mượn gió bay lên làm vàng rực cả đất trời => biểu tượng của vẻ đẹp thanh tú, mạnh mẽ và cao đẹp. Văn hiến Hà Thành mãi mãi.

Lưu ý: bạn có thể chọn thêm bằng chứng để chứng minh.

+ Đánh giá:

– Bản chất “người Hà Nội” được thể hiện trong nhiều thời điểm lịch sử. Từng khoảnh khắc đổi thay như nước, làm hiện ra vẻ đẹp vĩnh hằng: sự sang trọng, xa hoa trong lối sống, lời ăn tiếng nói; thông minh, nhanh nhẹn, cập nhật; Thực tế, trung thực, thẳng thắn…

– Đặt bà Hiền trong những biến động của lịch sử, nhà văn đã dự đoán vận mệnh của một dân tộc thông qua cuộc đời của một cá nhân => thể hiện:

* Cái nhìn thực tế mới

* Quan niệm về con người, niềm tin vào sự bất diệt của những nét đẹp văn hóa truyền thống.

– Nghệ thuật xây dựng nhân vật: ngôn ngữ nhân hóa (lời nói của chị Hiền logic, thể hiện sự sắc sảo, thông minh, tự tin, hiểu biết thế sự)

– Vài nét về “chân dung người Hà Nội” hiện nay (mở rộng)

1.3. Kết bài:

Đánh giá tài năng của tác giả và sự thành công của tác phẩm

2. Dàn ý phân tích Một người Hà Nội chi tiết:

2.1. Mở bài:

Giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm

Nguyễn Khải tên đầy đủ là Nguyễn Mạnh Khải, sinh năm 1930 tại Hà Nội, quê gốc ở Nam Định nhưng phiêu bạt khắp nơi. Năm 1947, ông tham gia tự vệ chiến đấu ở thị xã Hưng Yên, sau đó nhập ngũ và làm y tá. Nguyễn Khải bắt đầu sự nghiệp báo chí và văn học từ năm 1950. Truyện Một người Hà Nội được sáng tác năm 1990, in trong tập truyện Hà Nội trong mắt tôi, NXB Hà Nội năm 1995. Qua truyện, nhà văn bày tỏ cảm xúc của mình.

2.2. Thân bài:

Phân tích lối sống tao nhã bất chấp thời thế sóng gió:

Thói quen ăn uống, sinh hoạt, trang phục

Cách đối phó với chính sách cải tạo tư sản của nhà nước

Có tâm hồn trung thực, thẳng thắn

Không cạnh tranh, không kiêu hãnh, không mốt nhất thời, không lãng mạn hay ảo mộng

Tôn trọng, nâng niu và giữ gìn truyền thống văn hóa Hà Nội

Dặn con: “Ra Hà Nội thì đi đứng, ăn nói đàng hoàng, không sống buông thả”

Xem duy trì một cách sống là một cách “tự trọng, xấu hổ”

Đánh giá

Đặt bà Hiền trong nhiều bối cảnh lịch sử, nhà văn có thể soi tỏ số phận của một dân tộc trong một con người:

Một cái nhìn mới về thực tế

Quan niệm về con người, niềm tin vào sự bất diệt của những nét đẹp văn hóa truyền thống

Tính cách “người Hà Nội” được thể hiện trong nhiều thời điểm lịch sử.

Nghệ thuật

Nghệ thuật xây dựng nhân vật: ngôn ngữ cá nhân hóa

Liên hệ ngắn gọn với “Chân dung người Hà Nội” hiện nay.

2.3. Thân bài:

Đánh giá lại giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật

3. Bài phân tích Một người Hà Nội hay nhất:

Nguyễn Khải là nhà văn giỏi quan sát chuyện đời, chuyện người, say mê lý giải, triết luận mọi điều với óc phân tích sắc bén. Nét độc đáo trong các tác phẩm của ông là mối quan hệ giữa “chuyện người” và “chuyện mình”, giữa “chuyện đời” và trải nghiệm của “tôi” gần gũi đến mức luôn có xu hướng hình thành một cấu trúc trần trụi. Chính cái tôi viết nên câu chuyện, một cái tôi có khả năng để lại ấn tượng mạnh cho câu chuyện (rất nhạy bén trong việc phát hiện và lật vấn đề, dễ nắm bắt tâm trạng thời cuộc đằng sau những hành động đời thường đã giúp Nguyễn Khải khẳng định được vị trí vững chắc trong lòng bạn đọc yêu văn học trí thức nhưng vẫn yêu thích nó. Khi chia hành trình sáng tác của mình thành hai giai đoạn (trước 1978 và từ 1978 trở đi), nhà văn không chỉ có ý nghĩa về mối quan hệ giữa “con người” và “thời gian” mà còn có những điều chỉnh cần thiết và cần thiết trong thế giới quan của anh ta ở giai đoạn thứ hai. Từ đây, anh sẽ lấy triết lý này làm nguyên tắc sáng tạo: từ chối độc thoại phía trên của tác giả để độc giả trở thành người hỏi, đối thoại mở, chia sẻ cảm xúc và chiêm nghiệm. Nếu như trước 1978, Nguyễn Khải chủ yếu theo đuổi cảm hứng chính trị và hướng đến các vấn đề chính trị – xã hội thì từ 1978 trở đi, ông chủ yếu hướng đến con người, trước hết là con người, những cá nhân, với danh tính, chức danh, nhiệm vụ cụ thể dệt nên một dòng chảy sôi sục, ồn ào, náo động của cõi người. Một người Hà Nội, hoàn thành ngày 19-1-1990 (theo chú thích cuối bài) là một truyện ngắn nghiêm túc, đối thoại cởi mở về con người: Bản lĩnh cá nhân, lòng tự trọng có phải là bản lĩnh con người?

Được viết trong bối cảnh xã hội Việt Nam trên con đường đổi mới đang chuyển mình nhanh chóng, đã có nhiều cuộc “đụng độ” gay gắt giữa hệ giá trị cũ và hệ giá trị mới khi cơ chế kinh tế thị trường có những tác động sâu rộng. Một Người Hà Nội là nơi tác giả gửi gắm những băn khoăn, trăn trở về khả năng lưu giữ những giá trị của thế giới và sự giao lưu đa chiều mang đến những trải nghiệm mới và đánh mất nhiều trải nghiệm cũ mà ông cho là tinh hoa của dân tộc Việt Nam: Thăng Long và văn minh Tràng An. Liệu mảnh đất ngàn năm văn hiến ấy, trước cơn lốc kinh tế thị trường, có mất đi bộ mặt tâm linh sang trọng, hào hoa đã được hun đúc suốt chiều dài lịch sử? Một Người Hà Nội có thể được coi là một người đối thoại sắc sảo. Nguyễn Khải góp phần vào mối quan tâm chung của những người bị ám ảnh bởi cái đẹp bi tráng (ý đồ rõ ràng vì nhà văn đã gộp truyện này vào một tập) tập truyện Hà Nội trong mắt tôi, in năm 1995). Người đọc dễ dàng nhận thấy Nguyễn Khải có một tình yêu và niềm tự hào sâu sắc đối với Hà Nội và ông trân trọng truyện ngắn Một người Hà Nội đến nhường nào. Với ông, Hà Nội là “xứ sở của những điều kỳ diệu” (tên một truyện khác trong tập), nơi hội tụ tinh hoa của cả nước: “Nước sông Hồng, gió sông Hồng, rất lạ, nó làm nên văn chương Bắc Hà. Văn chương Hà Nội”. Và không chỉ là văn chương! Chọn một người phụ nữ như bà Hiền như một “lát cắt” nhỏ của Hà Nội, ông muốn gửi gắm tình yêu và sự kỳ vọng kiên định về truyền thống văn hiến của dân tộc cho những con người luôn biết nuôi dưỡng “nề nếp gia phong”. “Nhờ họ mà vẻ đẹp đặc sắc của một thời qua bao thăng trầm của lịch sử vẫn vẹn nguyên, không gì có thể phai mờ. Tính thời sự của tác phẩm vì thế gắn liền với nhu cầu đối thoại về văn hóa Hà Nội. Phải chăng những người như bà Hiền là hiện thân của văn hóa đó?

Tác phẩm xâu chuỗi bốn tình huống nhận thức, cố ý tạo ra một cốt truyện lan man, ngẫu hứng nhưng thực chất lại đan xen linh hoạt, chặt chẽ và gắn kết thành một hành trình nhận thức từ thấp đến cao. Cảm giác về lịch sử ở đây rất mạnh mẽ. Mỗi tình huống ứng với một hoàn cảnh lịch sử cụ thể, những phát hiện của người kể về bà Hiền là một diễn biến tuần tự: từ hoài nghi đến kính sợ, từ e ngại đến tin tưởng, từ tò mò đến xúc động.Tình huống nhận thức trong Một người Hà Nội khác với Chiếc thuyền ngoài xa của Nguyễn Minh Châu ở chỗ: không kịch tính, không rối rắm, người kể không “tỉnh” mà “ngộ” dần trong cùng một khoảng thời gian suy nghĩ, trải nghiệm, như một mạch ngầm của văn bản. Có thể coi cụ Hiền là nhân chứng của những biến động lịch sử kéo dài từ trước Cách mạng Tháng Tám đến khi đất nước tưng bừng công cuộc đổi mới. Trải qua bao thăng trầm, bà Hiền vẫn vững vàng một ý chí sống, đầy trách nhiệm trước công chúng và chưa bao giờ đánh mất “cả đời không bị ai dụ dỗ”. Cô luôn lấy lòng tự trọng làm nguyên tắc ứng xử, lấy văn hóa làm thước đo giá trị sống: “Là người Hà Nội thì đi đứng, nói năng phải chuẩn mực, không được sống cẩu thả, sống buông thả”. Cô là một “cơ thể thanh tao” và “tinh hoa” của Hà Nội, vượt qua mọi biến động của thời gian, mọi đam mê của thời trang để độc giả luôn yên tâm trong niềm tin.

Mang đậm chất Hà Nội nhưng sâu thẳm bên trong bà Hiền là cái hồn của Hà Nội. Tâm linh ấy được hun đúc trên truyền thống của mảnh đất ngàn năm văn hiến. Khi con người tin rằng bà ta đang đề cao một giá trị, anh ta sẽ tự động chống lại mọi sự sa sút và cám dỗ. Bà Hiền ý thức mình là người Hà Nội nên điều bà tha thiết bảo vệ và phát huy chính là chất Hà Nội. Bà không chỉ dạy con sống có văn hóa mà còn cố gắng tạo môi trường văn hóa trong gia đình (hàng tháng tổ chức ăn nhậu, nhậu nhẹt với bạn bè để chấn chỉnh phong thái sang, đẹp, giao tiếp). Giữ nhà là giữ người. Trải qua bao biến thiên của lịch sử, giữa thời buổi kinh tế thị trường đầy tâm lý thực dụng, phòng khách – thế giới riêng của bà Hiền – vẫn giữ nguyên phong cách trang nhã, quý phái của hơn nửa thế kỷ trước, có bình phong gỗ chạm trổ, hoành phi, bàn ghế gỗ gụ, tủ chùa, lọ men Thụy Hồng, lư hương Hán, hũ hấp nhân sâm Giang Tây… Hiện vật được trưng bày đều là cổ vật quý, mang dáng vẻ uy nghi, cổ kính của nhiều nền văn hóa đẳng cấp, thể hiện cốt lõi văn hóa của gia chủ. Phòng khách có thể coi là biểu tượng cho một người có thế giới tinh thần trong sáng, luôn bình lặng trước mọi biến động. Và con người – chủ nhân của không gian ấy – cũng là một thứ “cổ vật” hay giá trị không thể phai mờ của một thời vàng son. Hình ảnh bà Hiền dọn bát thủy tiên tưởng chừng như giản dị nhưng chứa đủ cái không khí Tết Hà Nội đặc trưng sẽ là hình ảnh nhất định trong tương lai mà những con người hiện đại phải nhớ đến khi nhịp sống công nghiệp và tất bật kết thúc.  Xu hướng đô thị hóa nhanh chóng có nguy cơ tước đi những không gian tĩnh lặng để nuôi dưỡng tinh thần. Người viết đã thấy trước mối nguy đó khi đặt câu hỏi: “Người Hà Nội nhảy lên Lạng Sơn buôn đủ thứ mà chẳng bán được mấy nghìn bông thủy tiên”, “ai có hoa thủy tiên, ai biết tỉa hoa?” Và càng buồn hơn nếu lối sống xô bồ, xô bồ khiến người ta không còn biết tĩnh tâm thưởng thức vẻ đẹp trang trọng của lẵng hoa thủy tiên. Nhưng cũng đầy tính tượng trưng, cô vẫn tỉnh táo, tỉnh táo nhưng cô vượt lên trên lẽ thường nhờ thứ văn hóa tâm linh vô hình đã ám ảnh cô. Cây si cổ thụ ở đền Ngọc Sơn gợi cho ta sức sống vĩnh cửu của tạo hóa nhưng cũng là sự hữu hạn của tạo hóa. Chính ý thức con người (việc làm kịp thời của Sở Văn hóa Hà Nội) sẽ là cầu nối quá khứ với hiện tại, là hiện thân của hồn Hà Nội, là niềm tin của Hà Nội vào những giá trị bất diệt.

Một Người Hà Nội rất đậm dấu ấn tư duy tiểu thuyết: cốt truyện đơn giản, ít sự kiện, biến cố nhưng được kết cấu thành nhiều tình huống nhận thức. Sau mỗi lần gặp gỡ, người kể lại khao khát một khám phá mới, một nhận thức mới về bà Hiền để cuối cùng người đọc có thể hoàn thiện bức chân dung người phụ nữ Hà Nội ấy. Thường tác giả đặt một sự kiện, một vấn đề dưới nhiều góc nhìn (khi công khai, khi ngầm), biện pháp so sánh này là sản phẩm của tư duy dân chủ trong tiểu thuyết, tạo nên mối quan hệ bình đẳng giữa hai bên nhà văn và người đọc, đưa cuộc sống vào nhiều “tọa độ” đánh giá để mời gọi người đọc tham gia đối thoại. Bà Hiền có phải là người Hà Nội điển hình không? Đâu là hạn chế trong cách sống, cách hành xử của bạn?… Thực ra tất cả chỉ là giả định, hình dung và câu hỏi bỏ ngỏ vì tác giả luôn đề cao quan điểm chủ quan của mình.

Qua hình tượng người trần thuật, rõ ràng Nguyễn Khải có nhu cầu tự vấn, tự nhìn nhận về nhiều vấn đề tưởng chừng như chân lý. Cảm hứng triết học nghiêm túc không hoàn toàn lấn át cảm hứng tự phát – đó là cái duyên riêng của tác giả.